یادداشت اختصاصی
یادداشتی درروزنامه اطلاعات مطالعه کرده‌ام که ،به علت وچرایی موقعیت ترکیه درصادرات بیشترنسبت به ایران میپرداخت .درکنارمطالب خوب آن یادداشت به نظرم رسید بعنوان شخصی که مدتی درترکیه زندگی کرده و نسبتا هم باتجارت آشنا هست ،نکات مهمی دیگری نیزمغفول مانده است.
همانطورکه در آنیادداشت اشاره شده است ، در حالی‌که سالها ترکیه عامل بی‌ثباتی و جنگ در سوریه بود، امروز سوریه و تجدید رابطه با آن تبدیل به عاملی مهم و تعیین‌کننده در انتخابات آینده ترکیه و رقابت‌های انتخاباتی این کشور شده است.
در مقابل ایران به‌عنوان کشوری که طی سال‌های قبل همواره از سوریه حمایت و هزینه کرده، نتوانسته از مناسبات تجاری بهره کافی ببرد؛کهامید است با عملیاتی‌شدن تفاهمنامه‌های جدید محقق شود.
براساس آمارهای موجود، حجم کل صادرات ایران به سوریه در سال ۲۰۲۲ حدود ۲۴۳ میلیون دلار و صادرات ترکیه (کشور حامی شورشیان مسلح و ضد دولت اسد) به سوریه ۱۰ برابر صادرات ایران به سوریه و معادل ۲ میلیارد و ۲۳۴ میلیون دلار بوده است.
بیشترین حجم صادرات ایران به سوریه طی دهه گذشته،۳۲۶ میلیون دلار در سال ۲۰۱۷ بوده که در این سال حجم صادرات ترکیه به سوریه، بیش از یک میلیارد و ۷۷۶ میلیون دلار بوده است.
اما در کنار تمامی این آمارها ،نکتهاساسیدرصادراتبرایبخشخصوصیامنیت صادرات می باشد . یعنی تاجر و تولیدکننده خواهان آن میباشند که در صادرات با کمترین ریسک ممکن مواجه شده و به سهل ترین حالت ممکن پول خود را دریافت نمایند و در نقطه مقابل نیز وارد کننده بایستی مطمئن باشد تا بدون هیچ گونه اجحاف و تقلبی کالای مورد سفارش خود را دریافت خواهد نمود .
حال با فرض این نکته مهم، اردوغان برای گسترش صادرات ترکیه ، ابتکار عمل جالبی انجام داده است. درست است که مسئله پناهجویان سوری در ابتدا معضل مهمی برای ترکیه بود ، اما اکنون در کنار مهاجران سایر کشورها اهرم قدرت صادراتی ترکیه شده است . یعنی با بهره گیری از دادن اقامت و شهروندی، ترکیه قادر شده تا تجار ثروتمند از دیگر نقاط جهان را جمع نموده و در نتیجه به جای آنکه تاجر ترکیه با هزینه خود به دیگر کشورها سفر کند ، غرفه بزند و پولش را به خطر بیندازد . اکنون مردمان متمول سایر کشورها می باشند که چون در ترکیه شرکت و منزل دارند و بایستی راه حلی برای امرار معاش و پول‌سازی بیابند ، نسبت به خرید کالاهای ترکیه در داخل ترکیه و صادرات آن به کشورهای مادری خود مبادرت می نمایند . به عبارت ساده تر اکنون به جای آنکه تولید کننده ترکیه به دنبال مشتری در داخل سوریه بگردد و ریسک های گزاف نماید . این تاجر سوری است که چون در ترکیه اقامت و زندگی میکند( همانند سایر مهاجران در ترکیه ) شخصا اقدام به خرید کالاهای ترک در بازار ترکیه اقدام نموده و از آنجا به سمت کشور خود صادر مینماید. پس ریسک فروش صادرات برای تولید کننده ترک از بین میرود و جالب آنکه شاید هم خود بشار اسد و دولت سوریه هم اولویتش کالای ترک نباشد . و در مقابل نیز چون فردی مقیم در ترکیه کالا را خریداری می نماید تولید کننده ترک هم نمیتواند دست به تقلب و کلاهبرداری بزند .
جذب مهاجران متمول دیگر کشورها در کنار آوردن سرمایه، ارز و رونق بازار ساخت و ساز ، این تاثیر مثبت را نیز برای رشد صادرات ترکیه داشته است . ( البته مسلما آفت های هم دادن اقامت و شهروندی برای ترکیه داشته که در حوصله این یادداشت نمیگنجد .) به شخصه شاهد بوده ام که بسیاری از مهاجران سوری، ایرانی، عراقی و روسیه؛ با خرید کالا در ترکیه و صادر کردن آنها به کشور مادری، چگونه به اقتصاد ترکیه در حال کمک می باشند . به عنوان نمونه در بازار پوشاک ترکیه صحبت از صادرات بالغ بر۱۰ میلیارد دلاری به روسیه می‌شود . همچنین در بازار توریست درمانی ترکیه صحبت هایی بالغ بر ۵ میلیارد یورو فروش خدمات درمانی به توریست های سایر کشورها به میان می‌آید .
لذا تا زمانی که دولت از طرق مختلفو نیز کشاندن تجار سوری به ایران، مسیر تجارت را امن ننماید. با همه جانفشانی های مدافعان حرم و هزینه های ایران در ترکیه برای ثبات و امنیت این کشور، نمی توان شاهد رشد و صادرات در بخش خصوصی باشیم . شاهد این مدعا اینکه به کرات در طی این سالها تلاش‌هاییبسیارشدولیبخشخصوصیماموفقنبودوبااینشرایطتنهابهصادراتبخشهایدولتیوخصوصیمیتواندلبست .
محمدحسین اکبرزاده
