زعفران را در شرایطی گران ترین ادویه جهان می دانند که به دلیل محبوبیت این گل ریز بنفش، بسیاری از کشورها اقدام به پرورش آن کرده اند. با این وجود در بازارهای جهانی اصلی ترین تولید کننده این محصول ارزشمند کماکان ایران است و بنابر آنچه مسئولان مربوطه از جمله شورای ملی زعفران اعلام می دارند سالانه بین ۳۵۰ تا ۴۰۰ تن از این محصول در کشور تولید می شود. این در حالی است که بر اساس آنچه سازمان فائو منتشر می کند در حوزه تولید این محصول ارزشمند کشورهای دیگری همچون هند، اسپانیا، یونان و مراکش نیز دارای جایگاه هستند. به این معنا که اگرچه ایران مسئول تامین بیش از ۹۰درصد زعفران جهان است اما کشورهای نامبرده نیز سهم دارند به طوری که طبق آمارهای جهانی، هند به عنوان دومین تولید کننده سهمی به میزان ۵درصد از این بازار را به خود اختصاص داده است.
سال گذشته ۲۶۳ تن زعفران به بازارهای جهانی صادر شده است
از سوی دیگر در حوزه صادرات نیز ایران جایگاه ویژه ای دارد و بخش قابل توجهی از نیاز بازار جهانی را تامین می کند. اگرچه بخش عظیمی از آنچه توسط اسپانیا و به نام زعفران این کشور راهی بازارهای صادراتی می شود نیز محصول ایران است.
در واقع به گفته مسئولان ذیربط ما اولین کشور صادر کننده زعفران هستیم و سال گذشته ۲۶۳ تن صادرات کرده ایم. بنابراین کشوری مانند اسپانیا نیز که تولیدی حدود یک تن دارد اگر صادراتی هم انجام می دهد در واقع زعفران ایران است که از طریق این کشور صادر می شود.
بر اساس این گزارش و به گفته فعالان این بخش پروسه صادرات با چالش های بسیاری همراه است که این امر بر کاهش روند صادراتی تاثیرگذار بوده است. به طوری که غلامرضا میری رئیس اتحادیه صادرکنندگان زعفران کشور در خصوص آخرین تحولات صادرات زعفران به بازارهای جهانی به بازار می گوید: صادرات انجام می شود با این وجود از ابتدای سال تا پایان دی ماه جاری ۱۷درصد کاهش صادرات نسبت به مدت مشابه سال ۱۴۰۰ داشتیم.
میری در خصوص عوامل موثر بر کاهش ۱۷درصدی صادرات زعفران نیز گفت: از جمله عوامل موثر می توان به موانعی که برای صادرات وجود دارد اشاره کرد؛ از جمله یکی از عواملی که چهار سال است پیگیری می‌کنیم بحث برگشت ارز حاصل از صادرات است.
وی ادامه داد: البته در مورد برگشت ارز مشکل نیست بلکه از جایی مشکل آغاز می شود که صادر کننده که معمولا ارز را داخل کشور برمی گرداند امروز که نرخ یک دلار در بازار آزاد ۴۵هزار تومان است باید دلار خود را به قیمت ۲۸۵۰۰ تومان به دولت بدهد و این مابه التفاوت باید از جیب صادر کننده داده شود که به معنای زیان من صادر کننده است.
تفاوت ۴۸۳دلاری نرخ پایه گمرکی با آنچه صادر کننده ها در بازارهای جهانی می فروشند
این مقام مسئول می گوید: از سوی دیگر قیمت زعفرانی که صادر می کنیم معمولا حداکثر ۸۰۰ دلار به ازای هر کیلوگرم است اما نرخ پایه گمرکی ۱۲۸۳ دلار است. جالب اینجا است که گمرک حرف منِ صادر کننده را قبول ندارد و می گوید همان نرخ پایه را باید به ما ارز پرداخت کنید.
وی ادامه داد: بنابراین در حالی که یک کیلو را به قیمت ۸۰۰دلار صادر کرده ایم باید ۴۸۳ دلار از بازار آزاد خریداری کنیم و به دولت بدهیم تا دولت دست از سر من صادر کننده بردارد. در غیر اینصورت با تهدیداتی مانند باطل شدن کارت بازرگانی و عدم اجازه فعالیت مواجه می شویم.
بر اساس این گزارش یکی از چالش های مطرح در حوزه زعفران بحث قاچاق زعفران است که معمولا به صورت چمدانی و یا دیگر روشها از کشور خارج می شود و این امر باعث شده بازارهای هدف از دست صادر کننده ها خارج شود. به این معنا که به گفته یکی از فعالان این بخش وقتی افرادی غیر از صادر کننده ها اقدام به فروش زعفران با نرخ کمتر در بازارهای جهانی می کنند عملا قیمت ها را می شکنند و بازار را به نوعی دستخوش تغییرات می سازند.رئیس اتحادیه صادرکنندگان زعفران کشور با تایید خروج غیرقانونی زعفران از کشور و کور کردن بازارهای هدف می گوید: اعداد و ارقام نامبرده که از سوی من صادر کننده باید به دولت پرداخته شود، باعث شده که قاچاقچی از این موقعیت سوء استفاده کامل را ببرد؛ یعنی وقتی یک کیلو زعفران برای من صادر کننده حدود ۱۶میلیون تومان بار مالی و هزینه دارد قاچاقچی از کشور به راحتی محصول با کیفیتهای بسیار پایین را خارج می کند و در بازارهای جهانی با نرخ ۲۰ تا ۳۰ درصد زیر قیمت ما عرضه می‌کند و به این ترتیب من صادر کننده دیگر نمی توانم صادر کنم.
وی همچنین در خصوص نحوه خروج غیرقانونی زعفران از کشور گفت: برای قاچاق این محصول روشهای بسیاری وجود دارد به طوری که گاهی از طریق لنج و یا بوسیله کانتینرها و لابه لای محصولات دیگر از کشور خارج می شود.این مقام مسئول در خصوص نوسان قیمتی محصول زعفران طی امسال نیز اظهار داشت: امسال افزایش قیمتی نسبت به سال قبل نداشتیم به دلیل اینکه معمولاً قبل از اینکه محصول جدید به بازار بیاید زعفران نگین را به قیمت ۳۵ تا ۳۷ میلیون تومان از کشاورز خریداری می کردیم و وقتی محصول نو به بازار آمد، در یک مقطع کوتاه ده روزه به نرخ حدود ۴۵ تا ۴۷ میلیون تومان معامله شد. اما بعد از آن کاهش قیمت داشتیم و قیمت ها به ۲۸ تا ۳۰ میلیون تومان رسید و الان حداکثر تا ۳۶ میلیون تومان خرید و فروش می شود.با این وجود در بحث خرده فروشی افزایش قیمت این محصول کاملا محسوس است و میری معتقد است این امر به نبودن نظارت بر بخش خرده فروشی بر میگردد؛ یعنی اگر من تولید کننده یک گرم زعفران را به مغازه دار ۴۰هزار تومان می فروشم خود آن مغازه دار معمولا همان را تا ۱۲۰ هزار تومان می فروشد. یا قیمت یک مثال زعفران در عمده فروشی الان تا ۱۸۰هزار تومان است اما در بخش خرده فروشی تا ۳۰۰ هزار تومان هم فروخته می شود اما به دلیل نبود نظارت بر بخش خرده فروشی زعفران شاهد چنین گران فروشی هایی هستیم.
از سوی دیگر یکی از مسائل پیرامون محصول زعفران بحث عرضه محصولاتی دیگر با نام زعفران است که به اصطلاح محصول تقلبی دست خریداران داده می شود. میری در خصوص صحت و سقم این اتفاق گفت: تقلب در فروش زعفران به چندین روش ممکن است صورت بگیرد. همانطور که می دانید زعفران متشکل از یک ساقه سفید و سه کُلاله قرمز است که در واقع قیمت ساقه سفید آن با خود زعفران بین ۳۲ تا ۳۴ میلیون تومان اختلاف قیمت دارد! اما برخی سودجویان این ساقه ها را با رنگ شیمیایی یا رنگ زعفران رنگ می کنند و به نام زعفران به فروش می‌رساند و این یک نوع تقلب است.
وی خاطر نشان کرد: با این وجود در حوزه خرید زعفران از واحدهایی که زعفران استاندارد دارد نباید نگران متقلب بودن آن بود به این معنا که از هر واحدی که علامت استاندارد داشته باشد خرید کنید تقلبی نخواهد بود.
عدم حمایت از تولید و صادرات زعفران به معنای از دست دادن جایگاه ویژه خود در بازارهای جهانی است
این مقام مسئول در خصوص آنچه می توان برای صادرات محصول زعفران در سال آینده متصور شد نیز می گوید: علیرغم اینکه ما اولین تولید کننده زعفران دنیا هستیم اگر شرایط فعلی حاکم باشد به تدریج این جایگاه را از دست خواهیم داد؛ به این معنا که وقتی حمایت از تولید و صادرات نمی شود قیمت کاهش می‌یابد.
وی ادامه داد: مساله اینجا است که تولید کننده برای یک کیلو زعفران ۸ تا ۱۰ میلیون تومان فقط هزینه جمع آوری و جداسازی می دهد به این امید که با قیمت مناسبی توسط من صادر کننده خریداری شود. اما وقتی بحث برگشت ارز برای ما تا ۱۶ میلیون تومان هزینه دارد این امر شدنی نیست. بنابراین اگر دولت این هزینه ها را حذف کند باعث می شود هم صادرات توسعه یابد هم مقدار صادرات زیاد شود و هم وقتی تقاضا زیاد می شود خواه ناخواه قیمتها افزایش می یابد و در نهایت این به نفع کشاورز خواهد بود.
