متخصصان نسبت به افزایش نگران‌کننده مرگ‌ومیر پنومونی؛ این بیماری عفونی تنفسی در جهان هشدار می‌دهند؛ بیماری‌ای که همچنان بزرگترین قاتل عفونی دنیا باقی مانده و تنها در سال ۲۰۲۳ جان ۲.۵ میلیون نفر ـ از جمله ۶۱۰ هزار کودک زیر پنج سال ـ را گرفت. تازه‌ترین داده‌ها نشان می‌دهد موج جدید مرگ‌ومیر کودکان بر اثر ذات‌الریه طی دو سال اخیر ۲۰ درصد افزایش یافته و خطر بازگشت بیماری‌های تنفسی بویژه پس از حذف محدودیت‌های کرونایی جدی‌تر شده است.
به گزارش پایگاه خبری تجریش : دکتر فرشید رضایی در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به روز جهانی «پنومونی» (ذات‌الریه) اظهار کرد: آمار مبتلایان به این بیماری عفونی تنفسی در جهان، زنگ خطر جدی را برای سیستم‌های سلامت عمومی کشورها به صدا درآورد. بر اساس جدیدترین برآوردهای بار جهانی بیماری‌ها، پنومونی همچنان به عنوان بزرگترین قاتل عفونی جهان شناخته می‌شود و در صدر جدول بیماری‌های عفونی کشنده قرار دارد. به طوری که در سال ۲۰۲۳، جان ۲.۵ میلیون نفر را در سراسر جهان گرفت که ۶۱۰ هزار نفر از این قربانیان، کودکان زیر پنج سال بودند.
افزایش مرگ‌ومیر ذات‌الریه در کودکان طی ۲ سال اخیر
او با بیان اینکه آمار و ارقام میزان مرگ‌ومیر پنومونی بیانگر بحرانی خاموش است، گفت: بر این اساس، تلاش‌های بین‌المللی با موضوع نجات و بقای کودکان در دنیا تشدید شده و همچنین داده‌های سازمان‌های جهانی سلامت نشان می‌دهد که تعداد مرگ‌ومیر کودکان بر اثر ذات‌الریه طی دو سال اخیر، ۲۰ درصد افزایش یافت. به نظر می‌رسد شاید برداشتن محدودیت‌های دوران همه‌گیری کووید-۱۹ برای این موضوع بی‌تاثیر نبوده و منجر به گسترش مجدد عفونت‌های تنفسی شده‌است.
پنومونی، عامل اصلی مرگ‌ومیر عفونی کودکان
مدیر سابق دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت درباره نقش پنومونی در مرگ‌ومیر عفونی کودکان توضیح داد: پنومونی همچنان با فاصله‌ای زیاد از مالاریا و اسهال، عامل اصلی مرگ‌ومیر عفونی در کودکان محسوب می‌شود و بر این اساس نیاز است که تصمیم‌گیران سلامت ملی در کشورهای مختلف، این بیماری را جزو چند اولویت اصلی مدیریت درمان بیماری‌های عفونی قرار دهند.
گروه‌های پرخطر در مواجهه با ذات‌الریه
این متخصص بیماری‌های عفونی درباره گروه‌های پرخطر بیماری ذات‌الریه گفت: نتایج مطالعات جهانی نشان می‌دهد که کودکان خردسال و بزرگسالان بالای ۷۰ سال، آسیب‌پذیرترین گروه‌های سنی در مواجهه با پنومونی قلمداد می‌شوند؛ چرا که با مجموعه‌ای از عوامل خطر تشدیدکننده روبه‌رو هستند که شانس بیماری شدید تنفسی و فوت را در آنها بیشتر می‌کند. سوءتغذیه در کودکان به ویژه در قاره آفریقا به عنوان یک عامل زمینه‌ای در ۶۰ درصد از کل مرگ‌ومیر ناشی از پنومونی نقش دارد. قرار گرفتن در معرض آلودگی هوای خانگی ناشی از سوخت‌های آلاینده و نرخ پایین واکسیناسیون در کشورهای با اقتصاد ضعیف، آسیب‌پذیری این گروه را دوچندان کرده و همچنین در بزرگسالان، آلودگی هوای محیط و استعمال دخانیات، عامل بیش از یک چهارم مرگ‌های ناشی از ذات‌الریه است که اهمیت سیاستگذاری در مقابله با سیگار در سطح جامعه را نشان می‌دهد.
عوامل ایجادکننده پنومونی
رضایی درباره پنومونی توضیح داد: این بیماری عفونی توسط طیف گسترده‌ای از میکروب‌ها از جمله باکتری پنوموکوک (شایع‌ترین عامل) و ویروس‌هایی مانند RSV و آنفلوآنزا ایجاد می‌شود. همچنین در برخی موارد با میکروب‌های جدید دیگری مانند «استافیلوکوک طلایی» نیز ایجاد می‌شود؛ این میکروب نه تنها با واکسن قابل پیشگیری نیست، بلکه در سال‌های اخیر مقاومت فزاینده‌ای نیز به آنتی‌بیوتیک‌ها نشان داده و به همین دلیل، مرگ‌ومیر ناشی از آن علیرغم تلاش‌ها و پیشرفت‌های علمی هنوز کاهش ناچیزی دارد. واکسن‌های موثری برای پنوموکوک در دنیا ساخته شده که مرگ کودکان و سالمندان در اثر ذات‌الریه پنوموکوکی را کمتر کرده‌اند.
او درباره شعار جهانی روز پنومونی گفت: با توجه به سهم مهم کودکان در بین متوفیان ناشی از ذات‌الریه که اغلب در کشورهای فقیرتر رخ می‌دهد به موضوع جهانی حفظ و نجات کودکان در مقابل عفونت تنفسی ذات‌الریه پرداخته است.
برنامه‌ای با چهار محور علیه پنومونی
این متخصص بیماری‌های عفونی درباره برنامه عملیات جهانی علیه پنومونی توضیح داد: در واکنش به مرگ کودکان در اثر ذات‌الریه، برنامه عملیاتی جهانی «اقدام برای بقای کودک» (Child Survival Action - CSA) با هدف پایان دادن به مرگ‌ومیر قابل پیشگیری کودکان تا سال ۲۰۳۰ و متمرکز بر ۶۰ کشور با بالاترین بار بیماری که اغلب دارای اقتصاد ضعیف هستند، راه‌اندازی کرده‌اند. این طرح چهار اولویت اساسی را برای مبارزه با پنومونی دارد. نخست، تقویت واکسیناسیون از جمله تلاش برای دستیابی به پوشش بیش از ۹۰ درصدی واکسن پنوموکوک (PCV) و تسریع در معرفی واکسن‌های مقرون به صرفه RSV در مناطق پرخطر مانند آفریقای زیر صحرا و جنوب آسیا است.
رضایی درباره اولویت دوم برنامه عملیاتی جهانی «اقدام برای بقای کودک» اظهار کرد: بهبود تشخیص و درمان، که شامل توسعه آنتی‌بیوتیک‌های مؤثر و تضمین عدالت در دسترسی جهانی به دستگاه‌های پالس اکسیمتری و اکسیژن درمانی پزشکی برای کودکانی است که با کمبود اکسیژن خون (هیپوکسمی) مواجه هستند. در دوران کرونا، کمبود اکسیژن در بیمارستان‌ها برای درمان ذات‌الریه‌های ناشی از کرونا باعث مرگ‌ومیر بسیاری از بیماران در جهان شد.
مدیر سابق دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت درباره سومین و چهارمین محور تصریح کرد: سومین محور نیز ادغام مداخلات بهبود تغذیه با برنامه‌های کنترل پنومونی در تمام سطوح مراقبت‌های پیشگیری و درمان، از منزل تا بیمارستان، به دلیل نقش حیاتی سوء تغذیه در ۶۰ درصد از مرگ‌ومیر است. چهارمین محور نیز تقویت ساختار مراقبت‌های بهداشتی اولیه برای مدیریت بهتر ذات‌الریه در جامعه توسط پزشک خانواده و ارجاع به موقع است.
او با بیان اینکه «آمادگی در برابر پاندمی‌ها و همه‌گیری‌های احتمالی آینده» موضوع مهم در مدیریت ذات‌الریه است، گفت: احتمال بازگشت پدیده‌های دیگری مانند کرونا وجود دارد و شرط احتیاط است که کشورهای جهان برای مدیریت درمانی امن و صحیح پنومونی‌ها، خود را تقویت‌کنند و برای داشتن بیمارستان‌های آماده‌تر و تجهیزات مناسب، سرمایه‌گذاری جدی‌تری انجام دهند.
