به اذعان مسوولان، نظام سلامت کشور با کمبود بیش از ۱۰۰ هزار پرستار روبروست؛ به طوری که استاندارد جهانی پوشش پرستاری در کشور رعایت نشده و نسبت پرستار به تخت فعال در کشور کمتر از نصف میانگین جهانی است...
به گزارش پایگاه خبری تجریش به نقل از ایسنا : همچنین به گفته دست‌اندرکاران سلامت کشور، افزایش سن پرستاران از یک سو و مهاجرت نیروهای باتجربه و همچنین جوان‌ترها از سوی دیگر، زنگ خطری برای آینده نظام پرستاری کشور است. این در شرایطی است که فشار کاری بالا و شیفت‌های فشرده در سایه کمبود نیرو و همچنین میزان پرداخت‌ها موجب فرسودگی شغلی و کاهش انگیزه در میان پرستاران شده است.
بر همین اساس دکتر عبادی – معاون پرستاری وزارت بهداشت نیز بر لزوم بازنگری در نظام پرداخت و عدالت مزدی تاکید دارد و می‌گوید که در برخی موارد کارانه و مزایای پرداختی به پرستاران با حجم و سختی کار آنان تناسب ندارد و این مسأله باید به‌طور جدی اصلاح شود.
عبادی همچنین افزایش بودجه پرستاری، استخدام سالانه نیروهای جدید، بهبود شرایط کاری و ارتقای منزلت اجتماعی پرستاران و همچنین مباحثی نظیر معافیت مالیاتی، نگهداشت، بورسیه پرستاران و اسکان آنها در سال پیش رو را خواستار شده و تاکید می‌کند که بدون تقویت جایگاه پرستاران، دستیابی به نظام سلامت کارآمد و پایدار ممکن نخواهد بود.
همزمان با روز پرستار، چالش‌ها، فرصت‌ها و درخواست‌های جامعه پرستاری را با دکتر عباس عبادی – معاون پرستاری به گفت‌وگو نشستیم که در پی می‌خوانید:
تعداد پرستاران شاغل در مراکز درمانی کشور
دکتر عباس عبادی به مناسبت هفته پرستار با حضور در استودیو خبر ایسنا در گفت‌وگویی تفصیلی، درباره پرستاران شاغل در نظام سلامت کشور اظهار کرد: جامعه آماری تمام پرستاران شاغل در مراکز درمانی کشور را در یک سامانه و داشبورد مدیریتی با جزئیات در اختیار داریم. آمار و ارقام شاغلان گروه پرستاری که شامل اتاق عمل، هوشبری، کمک‌پرستار و پرستاران می‌شود، بیانگر این است که بیش ۲۱۵هزار نفر در مراکز دولتی و خصوصی خدمت ارائه می‌دهند. همچنین گروهی از پرستاران نیز در حوزه خدمات پرستاری در منزل فعالیت می‌کنند و تعداد مراکز پرستاری در منزل نیز بیش از ۱۶۰۰ مورد است.
او با بیان اینکه سازمان نظام پرستاری ۲۹۰هزار عضو دارد، افزود: به طور قطع، تعدادی از اعضای سازمان نظام پرستاری بازنشسته شده‌اند و به همین دلیل مشمول آمار معاونت پرستاری وزارت بهداشت نمی‌شوند. پرستاران، حدود ۱۴۵هزار نفر از جامعه ۲۱۵هزار نفری گروه پرستاری شاغل در مراکز درمانی کشور را تشکیل می‌دهند. سهم گروه اتاق عمل و هوشبری از گروه پرستاری کشور به ترتیب ۲۲هزار و ۱۶تا ۱۷هزار نفر است. کمک‌پرستاران و بهیاران نیز سایر این گروه شغلی را تشکیل می‌دهند.
نسبت پرستار به تخت در ایران و کشورهای جهان
معاون پرستاری وزارت بهداشت درباره نسبت پرستار به تخت در مراکز درمانی کشور گفت: نسبت پرستار به تخت در شرایط خوبی قرار ندارد. در حال حاضر، آمار وارقام بیانگر این است که نسبت پرستار به تخت بیمارستانی در کشور حدود ۰.۹ تا ۰.۹۵ و این نسبت برای گروه پرستاری نیز ۱.۲ است؛ این درحالیست که استاندارد وزارت بهداشت ۱.۸ است. نسبت پرستار به تخت بیمارستانی در تمام کشورهای جهان یکسان نیست؛ به طور مثال، انگلستان این نسبت را ۴ و ژاپن نیز این عدد را بسیار بالا درنظر گرفته‌اند.
متضرر شدن مردم از چالش‌های حرفه پرستاری
عبادی با بیان اینکه نسبت پرستار به تخت‌های بیمارستانی کشور در مقایسه با میانگین جهانی پایین‌تر است، افزود: چنین شرایطی سبب شده که پرستاران شاغل بیش از توان و وظیفه‌ای که برعهده دارند، خدمات ارائه دهند. ارائه خدمات بیش از توان و وظیفه سبب فرسودگی شغلی زودتر می‌شود. هنگامی که پرستاران ۲ تا ۳ برابر وظیفه محوله خدمات ارائه دهند، به احتمال فراوان، بخشی از خدمات مورد غفلت قرار می‌گیرد و مردم در چنین شرایطی متضرر می‌شوند و نمی‌توانند خدمات باکیفیت دریافت کنند. اینطور نباید تصور کرد که مردم فقط به دلیل مورد غفلت قرارگرفتن خدمات آسیب می‌بینند، بلکه به واسطه فرسودگی شغلی پرستاران نیز آسیب می‌بینند. پرستاران به دلیل فشار کاری و فرسودگی، به ترک شغل و مهاجرت روی می‌آورند؛ به دلیل اینکه هزینه تربیت نیروی انسانی از محل بودجه عمومی و مالیات مردم تامین شده، بازهم مردم متضرر می‌شوند.
ضعف در جذب و نگهداشت نیروی انسانی
او درباره نیروی پرستاری مورد نیاز سیستم بهداشتی و درمانی کشور اظهار کرد: هنگامی که از نسبت پرستار به تخت بیمارستانی سخن به میان می‌آید موضوع کمبود پرستار نمایان می‌شود. من بر این باور هستم که وزارت بهداشت در حوزه «آموزش» نسبت به «جذب و نگهداشت» عملکرد بهتری دارد. آخرین آزمون استخدامی وزارت بهداشت در ۲۷ شهریور ماه سال جاری برگزار شد و تعداد متقاضیان کل کشور حدود ۲.۵ برابر ظرفیت آزمون استخدامی بود. اما شرایط برخی شهرها مانند تهران شرایط متفاوتی بود، به نحوی که تعداد متقاضی کمتری از سهمیه تخصیص یافته داشتند.
وفور نیروی تربیت‌شده پرستار در کشور
وضعیت بحرانی پرستار در برخی استان‌ها
وی با بیان اینکه پرستار تربیت‌شده به میزان کافی در اختیار داریم، تصریح کرد: اگرچه تعداد پرستار دانش‌آموخته در کشور مطلوب است اما از نظر پراکندگی جغرافیایی شرایط مطلوبی نداریم. به عنوان مثال سیستم بهداشتی و درمانی کشور با انباشت نیرو در غرب کشور مواجه است؛ در حالی که استان‌های بوشهر، هرمزگان، تهران و خوزستان و سیستان و بلوچستان به شدت کمبود نیرو دارند. نسبت پرستار به تخت در برخی استان‌های کشور از میانگین کشوری پایین‌تر است؛ به طور مثال، نسبت پرستار به تخت‌های بیمارستانی استان خوزستان ۰.۶، برخی مناطق استان سیستان‌وبلوچستان ۰.۵ و استان بوشهر نیز ۰.۷ است.
نظام پرداخت و ترک خدمت پرستاری!
عبادی ادامه داد: اگر قانون‌گذار یا نهادهای خارج از وزارت بهداشت در نظر دارند به وزارت بهداشت کمک‌کنند، می‌بایست برای افزایش ظرفیت رشته پرستاری فشار وارد نکنند؛ بلکه می‌بایست در ارتباط با جذب و موضوع مهم‌تر از جذب یعنی نگهداشت نیروی انسانی فشار وارد کنند. گاهی‌اوقات، موفق به جذب حداقلی نیرو می‌شویم اما به دلیل اینکه نظام پرداخت کشور یک نظام متعادل نیست، برخی همکاران پرستاران یک تا دو سال پس از جذب، ترک خدمت می‌کنند. معیشت، نقش مهمی در زمینه نگهداشت پرستاران مهمی دارد. همچنین زنان، بخش بزرگی از گروه پرستاری را تشکیل می‌دهند؛ این احتمال وجود دارد که به واسطه ازدواج و فرزندآوری نتوانند میان نقش خود در خانواده و شغلی که دارند، توازن ایجاد کنند و به همین دلیل نسبت به ترک خدمت اقدام می‌کنند.
بورسیه پرستاری، راهکاری برای رفع کمبود پرستار
عبادی در پاسخ به پرسش «وزارت بهداشت برای توزیع عادلانه نیروی پرستاری در کشور و تحقق عدالت در سلامت چه برنامه‌هایی دارد؟» تصریح کرد: وزارت بهداشت به منظور ایجاد تعادل نیروی پرستاری در استان‌های کم‌برخوردار و تهران به جذب دانشجوی پرستاری بورسیه از سال گذشته اقدام کرده‌ایم. به طور مثال، دانشگاه فرهنگیان و بخشی از نیروهای مسلح نسبت به بورسیه کردن دانشجویان خود از بدو شروع تحصیلات عالیه اقدام می‌کنند و دانشجویان نیز متعهد می‌شوند که به محل خدمت مشخص شده، مراجعه کنند. بورسیه دانشجویان می‌تواند یک الگو برای جبران کمبود نیروی پرستار در یک منطقه خاص باشد.
ضرورت بازنگری بورسیه دانشجویان پرستاری
وی با بیان اینکه آیین‌نامه جذب دانشجوی بورسیه در اسفند ۱۴۰۲ نوشته شده، توضیح داد: مشکلات و مسائل در زمینه جذب دانشجوی بورسیه وجود دارد که در زمان تنظیم و نگارش آیین‌نامه پیش‌بینی نشده بود. رئیس‌جمهور در ارتباط با تشکیل یک کارگروه دستور داد و موضوع بورسیه دانشجویان پرستاری در این کارگروه مطرح شد. نامه‌ای خطاب به رئیس‌جمهور خواهیم نوشت و امیدوارم که این موضع به شکل ویژه در کانون توجه قرار گیرد تا مشکل کشور و دانشگاه‌های علوم‌پزشکی در راستای نیروی پرستاری برطرف شود.
فشار کاری؛ چالش اختصاصی حرفه پرستاری
کم‌فروشی به دلیل فشار کاری
عبادی درباره مشکل اصلی پرستاران توضیح داد: مسائلی که در ارتباط با پرستاران مطرح می‌شود، مختص آنها نیست بلکه به واسطه مطرح شدن آن در رسانه‌ها اینطور به نظر می‌رسد که مشکل اختصاصی پرستاران است. پرستاران، فشار شغلی بسیار زیادی را متحمل می‌شوند و برای خروج از این فشار کاری به ترک خدمت یا کم‌فروشی روی می‌آورند که البته میزان کم‌فروشی نسبت به ترک خدمت بیشتر است.
پیامدهای ترک کار پرستاران متوجه مردم و نظام سلامت
او درباره پیامدهای ترک موقعیت شغلی اظهار کرد: هنگامی که پرستاران نسبت به ترک موقعیت شغلی خود اقدام می‌کنند، مردم و اقتصاد سلامت متضرر می‌شوند. اگر یک بیمار به دلیل ابتلا به یک بیماری می‌بایست دو روز در بیمارستان بستری شود، مدت‌زمان بستری به دلیل کاهش کیفیت خدمات افزایش می‌یابد. افزایش مدت‌زمان بستری در بیمارستان نه تنها هزینه بیشتری به وزارت بهداشت و مراکز درمانی تحمیل می‌کند، بلکه سبب افزایش پرداخت از جیب مردم می‌شود. اگر هزینه‌هایی از این دست را در زمینه نگهداشت نیروی پرستاری به‌کار گیریم، بسیاری از مسائل و مشکلات حل می‌شود.
وضعیت پرداختی‌های پرستاران در ایران و سایر کشورها
معاون پرستاری وزارت بهداشت با بیان اینکه به صورت متمرکز برای تمام مسائل تصمیم‌سازی می‌شود، تصریح کرد: واژه «نظام هماهنگ پرداخت» به بهانه عدالت در نظام پرداخت کشور مطرح شد و چنین مساله‌ای سبب شده که برخی مشاغل کمتر دیده‌شوند. سختی کار پرستاران فقط مختص پرستاران ایرانی نیست و در تمام کشورهای جهان وجود دارد. اگرچه کشورهایی مانند انگلستان و ژاپن از منظر نیروی انسانی نسبت به کشور ما شرایط بسیار بهتری دارند اما بازهم پرستاری در این کشورها جزو مشاغل سخت و زیان‌آور به حساب می‌آید و تفاوت پرداخت‌های پرستاران با رده‌های بالاتر به ۲ برابر نمی‌رسد و متاسفانه، بالانس و تعادل در نظام پرداخت کشور ما وجود ندارد. اگر نگران مردم، نظام سلامت و اقتصاد سلامت هستیم، می‌بایست به حوزه پرستاری توجه کنیم.
لزوم ایجاد تعادل میان سختی کار و دریافتی پرستاران
وی با بیان اینکه توجه می‌بایست به شکل «عاطفی_معنوی» و «مالی» باشد، خاطرنشان کرد: توجه عاطفی و معنوی به پرستاران خوب است؛ به نحوی که توجه بزرگان دینی، مقام معظم رهبری و رئیس‌جمهور در مراسم بزرگداشت مقام پرستار کم‌نظیر است و شاید بتوان گفت کمتر در مورد حرفه‌های دیگر این چنین با محبت و ملاطفت صحبت شده باشد. حضرت رسول فرموده‌اند که مراقبت از یک بیمار معادل ۷۰ سال عبادت است که نشان از نگاه آسمانی به این شغل دارد. اگر خواهان نگاه زمینی به شغل پرستاری هستیم، می‌بایست میان سختی کار و دریافتی پرستاران، تعادل ایجاد کنیم. اغلب گلایه‌های پرستاران به دلیل عدم تعادل و توازن میان سختی کاری و دریافتی‌ها است. اگر میان سختی کار و دریافتی پرستاران تعادل ایجاد نشود، ممکن است پرستاران راه و مسیر خود را تغییر داده و در مسیر ترک خدمت یا مهاجرت قرار می‌گیرند.
وضعیت بخش‌های بیمارستانی کشور در حوزه پرستار
عبادی در پاسخ به پرسش «کمبود پرستار در کدام بخش‌ها حادتر است؟» گفت: بررسی‌ها بیانگر این است که در بخش‌های مراقبت ویژه "ICU" به استاندارد مدنظر نسبت پرستار به تخت تقریبا نزدیک‌تر هستیم. استاندارد جهانی نسبت پرستار به تخت در بخش مراقبت‌های ویژه یک به یک یا یک به دو است و در کشور نیز یک به دو و در نهایت یک به سه است. همچنین استاندارد جهانی نسبت پرستار به تخت در بخش‌های جراحی یک به چهار تا یک به شش است اما این میزان در کشور ما یک به هشت تا یک به ۱۲ است. براساس این آمار و ارقام می‌توان گفت که تمام بخش‌های بیمارستانی کشور به جز بخش مراقبت‌های ویژه از نظر نیروی پرستاری در شرایط نامناسبی قرار دارند. اگر تصمیم بر جذب و تربیت نیرو است، می‌بایست به این نکته توجه کنیم که در تمام بخش‌ها دچار کمبود هستیم.
ادغام آموزش و ارائه خدمات
او در پاسخ به پرسش «ادغام آموزش و ارائه خدمات با یکدیگر همواره جزو دستاوردهای وزارت بهداشت قلمداد می‌شود اما با توجه به عملکرد این وزارتخانه در زمینه تربیت، جذب و نگهداشت نیروی پرستاری می‌توان گفت که یک خلاء در این زمینه در ارتباط با پرستاری وجود دارد. چرا چنین شرایطی برای پرستاری ایجاد شده؟» گفت: آموزش و ارائه خدمات در سال ۱۳۶۵ با یکدیگر ادغام شد؛ چرا که کشور در زمینه پزشکی و به شکل خاص در دیگر گروه‌ها بسیار کمبود داشت. در آن بازه زمانی، دو بیمارستان در کشور فعالیت می‌کردند؛ به نحوی که بیمارستان‌های آموزشی تحت نظر وزارت علوم و بیمارستان‌های درمانی نیز زیر نظر وزارت بهداری بودند. کشور به منظور جبران نیروی مورد نیاز کشور از پزشکان خارجی بهره می‌گرفت و پیش از انقلاب نیز از ظرفیت پرستاران خارجی استفاده می‌کردیم. حاکمیت وقت بر این باور بود که ادغام آموزش و ارائه خدمات می‌تواند به جبران کمبود نیروی سلامت کمک کند و از ظرفیت بیمارستان‌های درمانی نیز می‌توان برای تربیت نیروی متخصص به میزان کافی استفاده کرد.
وی ادامه داد: پیش از ادغام آموزش و ارائه خدمات، آموزش پرستاری در مدارس عالی پرستاری انجام می‌شد. من بر این باور هستم که ورود پرستاری به فضای آکادمیک و تابعیت اعضای مدرسین پرستاری از قوانین اعضای هیات‌علمی، رشد و جهشی علمی قلمداد می‌شود. میزان رشد تولیدات علمی و پژوهشی گروه پرستاری کشور نسبت به کشورهای همسایه و قبل از ادغام آموزش و ارائه خدمات بسیار افزایش یافته است و از این منظر می‌توان گفت که ادغام آموزش و ارائه خدمات یک کار ارزشمند است.
