ترکیه با هدف گسترش نفوذ خود در آفریقا و تقویت امنیت انرژی، ماه آینده، کشتی تحقیقاتی ۸۶ متری «اوروج رئیس» را برای اکتشاف بلوک‌های نفتی فراساحلی، به سومالی اعزام می‌کند.
به گزارش پایگاه خبری تجریش به نقل از ایسنا ؛ این اقدام که محمد هاشی، مدیر وزارت نفت سومالی آن را تائید کرد، می‌تواند به ترکیه کمک کند منابع تامین نفت خام را متنوع کند و بخشی از تلاش مداوم آنکارا برای تقویت روابط در منطقه‌ای است که در آن، چین، روسیه، کشورهای خلیج فارس و غرب برای نفوذ، در رقابت هستند.
با توجه به ثروت معدنی آفریقا و جمعیت رو به رشد آن که می‌تواند موج جدیدی از رشد اقتصادی را ایجاد کند، اقدام اخیر ترکیه که به دنبال گسترش نفوذ بین‌المللی است، منطقی به نظر می‌رسد.
باتو جوشکان، محقق اندیشکده «موسسه صادق لیبی» در آنکارا در این باره گفت: آفریقا برای ترکیه جالب است زیرا منطقه‌ای است که ترکیه در آنجا می‌تواند تمام ابزارها و اهداف سیاست خارجی فعال جدید خود را آزمایش کند. از یک سو، با قدرت نرم مانند مراکز کمک، آموزش و زبان ترکی و از سوی دیگر با روابط تجاری و اقتصادی.
توجه ترکیه در هیچ کجا بهتر از سومالی که آنکارا، بزرگترین پایگاه نظامی خارج از کشور خود را اداره می‌کند و شرکت‌های ترکیه‌ای بندر و فرودگاه پایتخت را مدیریت می‌کنند، منعکس نشده است.
شرکت سازنده پهپاد «بایکار» ترکیه که توسط سلجوق بایراکتار، داماد رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه اداره می‌شود، تعداد نامعلومی از مدل TB۲ خود را به سومالی عرضه کرده و تلاش‌های سومالی را علیه گروه اسلامگرای الشباب گسترش داده است.
بازی قدرت
پارلمان ترکیه در اوایل سال میلادی جاری، طرح اردوغان برای ارسال حمایت نیروی دریایی به آب‌های سومالی در بحبوحه افزایش دزدی دریایی ناشی از ناامنی در دریای سرخ را تصویب کرد.
عمر محمود، تحلیلگر ارشد «گروه بحران بین‌المللی» در شرق آفریقا، می‌گوید: برای ترکیه، سومالی یک مکان ژئواستراتژیک برای پیشبرد نفوذ خود در مناطق شاخ آفریقا و اقیانوس هند است. تعامل با سومالی هم یک مورد آزمایشی و هم یک پله برای استراتژی کلی ترکیه برای تعمیق روابط دیپلماتیک، تجاری و امنیتی در سراسر قاره آفریقا بوده است.
از زمان قحطی که جمعیت سومالی را در سال ۲۰۱۱ از بین برد، ترکیه به حمایت از این کشور فقیر برخاسته که از زمان آغاز جنگ داخلی چند دهه در سال ۱۹۹۱ با درگیری و رنج مترادف بوده است.
امروز، جوانان سومالیایی می‌توانند در مدرسه ترکیه‌ای تحت حمایت دولت که توسط بنیاد معاریف در هارگیسا و موگادیشو اداره می‌شود، تحصیل کنند. طبق اعلام وزارت خارجه ترکیه، کمک‌ها در یک دهه گذشته، بیش از یک میلیارد دلار بوده است و کالاهای مصرفی این کشور از دارو گرفته تا پوشاک، در سراسر پایتخت سومالی به وفور وجود دارد.
محمد عثمان، دانش آموز ۱۸ ساله مدرسه بنیاد معاریف در موگادیشو، می‌گوید: ارتباط ما با ترکیه، در قرن‌ها فرهنگ مشترک اسلامی ریشه دارد. حمایت آنها تحول آفرین بوده است.
این مدرسه که زمانی پناهگاهی فرسوده برای آوارگان داخلی بود، نوسازی و به کلاس‌های درس مدرن و مجهز به رایانه تجهیز شده است.
عبدالقادر محمد نور، وزیر دفاع سومالی، به زبان ترکی سلیس صحبت می‌کند و از دانشگاهی در آنکارا فارغ التحصیل شده است.
از سال ۱۹۹۲، بیش از هزار دانشجوی سومالیایی، بورسیه تحصیلی در دانشگاه های ترکیه دریافت کرده اند و محدودیت‌های ویزا برای سومالیایی‌ها که به ترکیه سفر می‌کنند، در مقایسه با سایر کشورهای آفریقایی بسیار اندک بوده است.
راهبرد گسترده
نفوذ ترکیه به سومالی، بخشی از یک سیاست گسترده‌تر در آفریقا است. بر اساس داده‌های گردآوری شده توسط بلومبرگ، ارزش صادرات به این قاره در سال ۲۰۲۳ به ۲۸.۶ میلیارد دلار رسید که از ۳۰.۶ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۲ کمتر بود و بیشترین صادرات به مصر، مراکش، آفریقای جنوبی و نیجریه انجام شد.
تعامل آنکارا با کشورهای آفریقایی، ترکیبی از همکاری در زمینه‌های اطلاعاتی و دفاعی و معاملات در بخش معدن و انرژی بوده است.پس از اینکه دولت نظامی نیجر، نیروهای فرانسوی را بیرون کرد و به آمریکا دستور داد پایگاه نظامی خود را ببندد، هیئتی به رهبری هاکان فیدان، وزیر امور خارجه ترکیه، در اوایل سال جاری، به نیامی پایتخت نیجر سفر کرد و در جریان این بازدید، قراردادهای زیادی امضا شدند.
نیجر، هفتمین تولیدکننده بزرگ اورانیوم در جهان است. شرکت معدنی MTA ترکیه، در حال حاضر سرگرم اکتشاف طلا در این کشور است و در سه ماه گذشته، با الجزایر، ساحل عاج و زیمبابوه هم مذاکره کرده است.
ترکیه قراردادهای مشابهی را با الجزایر امضا کرده و شرکت دولتی «ترکیش پترولیوم» اعلام کرده است به دنبال نفت و گاز خواهد بود. شرکت «آفرو ترک»، اقداماتی را برای ورود به بازار طلای بورکینافاسو انجام داده است و ترکیش ایرلاینز اکنون به برخی از دورافتاده ترین نقاط این قاره پرواز می‌کند.
بر اساس داده‌های گردآوری شده توسط سازمان هلندی PAX که به دنبال تقویت جوامع صلح آمیز است، پهپادهای TB۲ شرکت «بایکار»، به حداقل ۱۱ کشور آفریقایی فروخته شده است.
طبق اعلام ناظر حقوق بشر سوری، یک بذر نفوذ دیگر، پیمانکار خصوصی نظامی «سادات» (SADAT) ترکیه است، که پرسنل سوریه‌ای را به منطقه ساحل فرستاده است تا از دولت نظامی در نیجر حمایت کنند.
ملیح تانریوردی، مدیرعامل این شرکت، در پاسخی کتبی به پرسش‌ها به بلومبرگ گفت که شرکت او مشتاق تجارت در آفریقا است، اما حضور خود در نیجر را رد کرد.
جوشکان با اشاره به عدم کنترل صادرات محصولات نظامی ترکیه، خاطرنشان کرد چنین نفوذهایی با سبک رهبری متمرکز اردوغان آسان‌تر می‌شود. اگر اردوغان توافق را امضا کند، به سادگی انجام خواهد شد و مثل کنگره آمریکا نیست که همه فرو ها را بررسی می‌کند.
کسب و کار مخاطره آمیز؟
تلاش ترکیه برای نفوذ در آفریقا و به ویژه سومالی، بدون مخاطره نیست.
سومالی در حال حاضر با اتیوپی که یکی دیگر از شرکای سرسخت ترکیه است، بر سر تصمیم آدیس آبابا برای به رسمیت شناختن حاکمیت کشور خودخوانده سومالی‌لند در ازای یک پایگاه دریایی و دسترسی بندری در شهر ساحلی بربرا، اختلاف دارد.
آنکارا در حال حاضر سرگرم میانجیگری مذاکرات میان اتیوپی و سومالی درباره چگونگی حل و فصل این مناقشه است که یکی از اهداف کلیدی سیاست خارجی آنکارا در صورت شروع بهره برداری از ذخایر نفت در منطقه است. این موضوع روز سه‌شنبه با اعتراض سومالی‌لند روبرو شد که ترکیه را به دخالت متهم کرد.
جوشکان گفت: برای ترکیه، بهترین سناریو رسیدن به توافق است که آنکارا را به عنوان یک میانجی معرفی می‌کند و ترکیه نقش خود را در جبهه سیاسی در شرق آفریقا تقویت می‌کند. ترکیه وقتی اکتشاف هیدروکربن‌ها را آغاز می‌کند، خواهان درگیری نیست.
اما اگرتوافقی بین دو کشور حاصل شود و از نفتی که در سواحل سومالی قرار دارد بهره برداری شود، می‌تواند فایده بسیار بزرگی داشته باشد.
ترکیه مدت‌هاست که به دنبال کاهش وابستگی خود به واردات انرژی از روسیه و ایران بوده و موفق شده واردات از آمریکا الجزایر، مصر و جمهوری آذربایجان را افزایش داده است.
بر اساس گزارش بلومبرگ، علی بکیر، استادیار دانشگاه قطر و دیپلمات سابق قطری در ترکیه، گفت: اکتشاف نفت در میادین دریایی سومالی و مناطق دیگر، به استراتژی متنوع‌سازی آنکارا، رشد تجارت انرژی ترکیه و گسترش حضور منطقه‌ای شرکت‌های ترکیه‌ای کمک می‌کند.
