تقویت وحدت و همگرایی در جهان اسلام مولفه‌ای است که امروز بیش از هر دوره‌ای بر آن تاکید می‌شود، نه تنها از سوی جمهوری اسلامی ایران بلکه بسیاری از مسئولان، کارشناسان، پژوهشگران و به طور کلی امت اسلامی بر ضرورت تحقق این امر تاکید دارند.
جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از حامیان اصلی این رویکرد به تازگی میزبان سی‌وهفتمین کنفرانس بین المللی وحدت اسلامی با هدف گسترش وحدت در جهان اسلام بود و در این کنفرانس بر ضرورت توسعه روابط میان کشورهای اسلامی و هشیاری در برابر توطئه دشمنان برای تفرقه‌افکنی تاکید شد.
«سید ابراهیم رئیسی» رئیس‌جمهوری اسلامی ایران در این کنفرانس بر استفاده از دیپلماسی فرهنگی برای تقویت ارتباطات میان مسلمانان از آسیا به آفریقا و از آفریقا به اروپا و سایر نقاط جهان تاکید کرد و گفت: دیپلماسی فرهنگی می‌تواند بر وحدت و یکپارچگی تاثیرگذار باشد و تحکیم وحدت زمینه‌ساز صلح است. وی همچنین تصریح کرد «صلح و وحدت، ترسیم‌کننده جهانی عاری از خشونت است».
رئیسی گفت: وحدت به معنای یکی شدن مذاهب یا جغرافیای کشورهای مسلمان نیست، بلکه وحدت، اتحاد و انسجام برای حفظ منافع امت اسلامی است. در تلاش برای وحدت و نزدیکی، تمام اندیشه ما باید معطوف به حفظ و ارتقای منافع امت اسلامی باشد.
رئیس‌جمهور دشمنی با وحدت و انسجام را مهم‌ترین شاخص برای خصومت بیگانگان با امت اسلامی عنوان و خاطرنشان کرد: امروز وظیفه هر مسلمانی این است که با قلم و گام‌هایش در جهت وحدت جهان اسلام حرکت کند و هر کس با قلم و قدمش در جهت تفرقه میان مسلمانان تلاش کند دانسته یا نادانسته و خواه یا ناخواه در جهت راهبرد دشمن حرکت کرده است.
رئیسی ضمن اشاره به برگزاری هر ساله کنفرانس وحدت اسلامی توجه به مسائل جاری جهان اسلام را مهم‌ترین هدف برگزاری دوره کنونی این کنفرانس دانسته و اظهار داشت: جنایاتی که دست‌نشانده‌های آمریکا و رژیم صهیونیستی در پاکستان و افغانستان مرتکب می‌شوند، از مسائلی است که مقابله با آنها انسجام و وحدت امت اسلامی را در برابر جریان تکفیری می‌طلبد.
در همین راستا، برخی از پژوهشگران عرب به گزارش پایگاه خبری تجریش نقل از ایسنا؛ رویکردهای خود را در خصوص ضرورت ایجاد وحدت و همگرایی در جهان اسلام مطرح کردند.
«غسان جواد» نویسنده و تحلیلگر سیاسی لبنانی و سردبیر تارنمای خبری «بیروت پرس» گفت: تردیدی نیست که موضوع وحدت و همگرایی میان ملتها و دولت‌ها یکی از موضوعاتی است که باید روی آن کار کرد تا مصونیت اجتماعی و فرهنگی ما در برابر تهاجم لیبرالی غرب در سطوح مختلف تقویت شود و بی‌شک همکاری سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و نفی تعصب، انزوا و کفر از اوجب واجبات نخبگان سیاسی و فرهنگی در منطقه است.
او گفت: دشمنان از طریق ایجاد دودستگی‌های فرقه‌ای، دینی، قبیله‌ای و منطقه‌ای به ما نفوذ می‌کنند و ما ناگزیر باید این شکاف‌ها را با منطق وحدت و گفت‌وگوی دائمی پر کنیم و اشتراکاتی را میان کسانی که در برخی عناوین، عقاید، گرایش‌ها و فرقه‌ها با هم اختلاف دارند، ایجاد کنیم و آنچه را که می‌تواند موجب تحریک گرایش‌های فرقه‌ای و تعصب شود کنار بگذاریم.
«عبدالله العقاد» کارشناس فلسطینی نیز معتقد است که مسئله فلسطین ایجاب می‌کند که وحدت و یکپارچگی در دیدگاه‌های عربی، اسلامی و جهانی وجود داشته باشد و از هرگونه تفرقه خودداری شود تا راهی برای دشمنان ایجاد نشود که مسئله فلسطین را بحث‌برانگیز کنند.
«عبدالله مفضل الوزیر»، نویسنده و فعال سیاسی یمنی اظهار داشت: بی‌شک این امر، رویا و آرمان ملتها است و اینگونه باقی خواهد ماند. ما برای تقویت وحدت ابتدا به نبرد آگاهی نیاز داریم که در آن ملت‌های اسلامی از دولت‌های خود که حامی غرب هستند رهایی یابند. زیرا آنها اجازه این امر را نخواهند داد. ثانیا، اگر هیچ اظهارنظری را حتی اگر آرزو باشد، از سوی دولت‌های محور مقاومت شاهد نباشیم، چگونه می‌توانیم با سایر دولت‌های اسلامی وفادار به غرب به وحدت دست یابیم.
وی ادامه داد: من یقین دارم که ملتها باید عوامل اختلافات و درگیری‌های مذهبی و فرقه‌ای را از بین ببرند و فرمولی برای همگرایی ایجاد کنند که هویت هر ملتی را حفظ می‌کند. همچنین شایسته است جنبش‌های آزادی‌بخش و بزرگان دینی صدای خود را به گونه‌ای بلند کنند که آگاهی را افزایش داده و سد روانی را ابتدا در میان ملتها بشکنند تا برای تحقق این هدف توانایی داشته باشند و تلاش کنند. همچنین لازم است از دولت‌های اسلامی خواسته شود تا ائتلاف‌های اقتصادی را برای کسب قدرت شکل دهند.
«سوزان زین» کارشناس لبنانی و مشاور فرهنگی و رسانه‌ای مرکز «ابومهدی المهندس در عراق نیز گفت، «وحدت اسلامی» امروز تنها سلاحی است که با آن می‌توان با توطئه ها علیه اسلام مبارزه کرد. زیرا چالش اصلی که مسلمانان امروز با آن مواجه هستند، دوری از یکدیگر است. دشمنان اسلام امروز دارای بیشترین میزان ممکن از عناصر و مولفه های قدرت همچون پول، سیاست و رسانه هستند. علاوه بر این همه ابزارهای کنترل، نفوذ، حمله و غافلگیری را در اختیار دارند. آنها جبهه واحدی را علیه اسلام تشکیل می‌دهند که از استکبار و در راس آن آمریکا و صهیونیسم آغاز می‌شود و با نویسندگانی که در خدمت اهداف آنها هستند خاتمه می‌یابد.
وی ادامه داد: آنها مجهز به وسایل و تجهیزات متنوع و جدیدی هستند. این جبهه ضد اسلامی نسبت به خطر اسلام که بیش از هر زمان دیگری آن را تهدید می‌کند، بسیار حساس است. منشا این حساسیت باورش به این امر است که اسلام فراتر از مجموعه‌ای از توصیه های اخلاقی بوده و به یک جریان فکری با نظام خاص خود تبدیل شده است.
کارشناس لبنانی گفت: مراجع عظام ما امام خمینی (قدس سره) و امام خامنه‌ای (دام ظله) بر مسئله وحدت تاکید کرده‌اند، زیرا اختلافات ابزاری است که می‌تواند در دست دشمنان ما اثربخش باشد و آنها از آن نهایت بهره برداری را بکنند و در نهایت، اختلافات میان شیعه و سنی و اختلافات ملی ایجاد شود.
پس باید هوشیار و آگاه باشیم و بدانیم که غرب و آمریکا دشمنان جهان اسلام هستند. مسلمانان نیز باید اختلافات خود را فراموش کنند، زیرا تنها رمز موفقیت آنها پرهیز از دامن زدن به مسائل و درگیری‌ها است. اگر با یکدیگر باشیم و دل‌های کشورها و ملت‌های اسلامی، سنی و شیعه نسبت به یکدیگر صاف باشد و هیچ سوء ظن و بدخواهی نسبت به هم وجود نداشته نباشد و به یکدیگر توهین نشود، سپس عزتی را که به خاطر «وحدت اسلامی» برای اسلام حاصل خواهد شد مشاهده خواهید کرد.
«دلال العطار» نویسنده و کارشناس لبنانی نیز معتقد است، وحدت اسلامی مبتنی بر ایمان به خداوند سبحانه و تعالی است. بنابراین این امت بر اساس قبیله، وطن پرستی و یا هیچ یک از این تصورات جاهلی گرد هم نمی‌آیند،
بلکه مبنا عقیده و ایمان است و فرقی میان عرب و عجم، سیاه یا سفید پوست نیست، مگر در تقوا. رسول خدا - صلی الله علیه و آله - می فرماید: «هیچ عربی بر عجم و هیچ عجمی بر عرب، و نه سفیدی بر سیاه و نه هیچ سیاهی بر سفید برتری ندارد مگر در تقوا. مردم از آدم هستند و آدم از خاک است».
علاوه بر این، «محمد صدیق یلدریم»، پژوهشگر و تحلیلگر سیاسی ترکیه‌ای در حوزه عربی نیز به ایسنا گفت: رویارویی با دشمنان نیازمند یکپارچگی و اهداف مشترک است. اهداف مشترک همان مقدسات هستند که قابل بحث نیستند. خواه کتاب یعنی قرآن کریم باشد، خواه رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم)، خواه اهل بیت و یا اصول اسلامی باشد.
جهان اسلام ناگزیر باید روی یک کلمه یعنی مقدسات متحد شود و صرف نظر از همه اختلافات، نمی‌توان این مقدسات را مورد مناقشه قرار داد. یعنی اختلاف نظرها نمی‌تواند این پروژه را به شکست بکشاند.
وی ابراز عقیده کرد: من گمان می‌کنم بزرگترین مشکل از صد سال قبل یا پیش از آن، از هم گسستن امت با نام‌های ساختگی است که هیچ فایده و اساسی ندارد. بنظرم عناوینی همچون شیعه و سنی موضوعات فرعی و نه اصلی هستند. بلکه مبنا مسائل اصلی است. اهل سنت، شیعه و سایر ادیان، فارس، ترک و عرب، همه این برچسب‌ها را غرب برای متفرق کردن امت ایجاد کرده است. مثلا من مسلمان هستم نقطه سر خط و نیازی به برچسب دیگری ندارم.
پژوهشگر ترکیه‌ای گفت: من موافق اهانت به مقدسات نیستم و به تعبیر قرآن کریم آیه شریفه «وَ لا تَسُبُّوا الَّذینَ یَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ فَیَسُبُّوا اللَّهَ عَدْواً بِغَیْرِ عِلْمٍ» توهین، متقابل است؛ یعنی برخی از تندروها در جهان اسلام نیز به مقدسات و سایر اعتقادات توهین می‌کنند و من هرگز این موضوع را تایید نمی‌کنم و مخالف دو طرف هستم و نمی‌خواهم به قرآن، تورات و انجیل و یا سایر ادیان توهین شود، البته منظورم ادیان آسمانی است.
جهان اسلام نیاز به آگاهی بیشتر و نیاز به توافق بر سر مبانی اصلی بدون هیچ اختلافی دارد یعنی همه مسلمانند و منبع یکی و آن قرآن کریم است و رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) مظهر وحی و فرستاده الهی است. این مبانی قابل بحث نیست و باید به آنها پایبند بود.
