"ایوان کیسیک" کارشناس مسائل سیاسی با اشاره به وضعیت قره باغ و موضع ایران در قبال آن نوشت: چشم انداز تهران برای قفقاز این است که سکان ثبات منطقه باشد، در حالیکه قدرت‌های فرامنطقه‌ای می‌خواهند این ناحیه را به یک محل جدید برای التهاب آفرینی تبدیل کنند.
به گزارش پایگاه خبری تجریش به نقل از تسنیم؛ ارمنستان و جمهوری آذربایجان در هفته های گذشته به مرز مشترک نیروهایی گسیل کردند و هفته هاست که گمان می رود جنگ جدیدی پیرامون کریدور مسدود شده لاچین به منظور ایجاد کریدور زنگزور، در قفقاز رخ خواهد داد.
ماجرا از این قرار است که باکو با مسدود کردن مسیر ارتباطی میان قره باغ به ارمنستان موسوم به دالان لاچین، تلاش می کند به ایروان فشار آورد تا آن کشور با اشغال بخشی از خاکش توسط جمهوری آذربایجان در استان سیونیک موافقت کند که در نتیجه آن خط ارتباطی میان باکو، نخجوان و ترکیه از درون ارمنستان برقرار شود.
ایوان کیسیک، تحلیلگر مسائل سیاسی در یادداشتی که در وب سایت پرس تی وی منتشر شد به وضعیت بحرانی قفقاز و آتش زیر خاکستر رویارویی میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان پرداخت و دالان فرضی زنگزور را که دولت الهام علیف بر ایجاد آن اصرار دارد همچنین دیدگاه ایران درباره قره باغ را بررسی کرد.
در این نوشتار می خوانیم؛
پس از افزایش دوباره تنش ها بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان در مورد سرزمین های مورد مناقشه، مقامات ایرانی مکرر هشدار دادند که هرگز اجازه تغییرات مرزی در قفقاز را نخواهند داد.
اخیراً دولت الهام علیف، آنچه را که عملیات ضد تروریستی نامید در قره باغ آغاز کرد و موجی از نگرانی در سراسر منطقه به وجود آورد. باکو اعلام کرده که روسیه و ترکیه را در این باره مطلع کرده است.
وزارت خارجه جمهوری آذربایجان در بیانیه ای خروج کامل نیروهای ارمنی از قره باغ را تنها راه صلح توصیف کرد و ارمنستان از شهروندان خود در خانکندی [مرکز استان خودمختار قره باغ] خواست تا پناه بگیرند.
در 3 سپتامبر، حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه ایران پس از دیدار با همتای ترکیه ای خود هاکان فیدان، موضع تهران را تکرار کرد که هیچ گونه تغییر ژئوپلیتیکی در منطقه قفقاز، از جمله تغییر مرزها را تحمل نخواهد کرد.
6 روز بعد، ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور ایران در گفتگوی تلفنی با نیکول پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان، گفت که تهران آماده است تا نقش موثری در جلوگیری از درگیری جدید و هرگونه تغییر مرزهای تاریخی در منطقه مورد مناقشه ایفا کند.
ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت خارجه ایران در 10 سپتامبر گفت که مقامات جمهوری آذربایجان به تهران اطمینان داده اند که قصد حمله نظامی علیه ارمنستان را ندارند و تحرکات اخیر یک اقدام نظامی متعارف پیش از فصل زمستان است. در همان روز، ایران ادعای انباشت سربازان در مرز با جمهوری آذربایجان را بی اساس خواند.
کریدور زنگزور چیست؟
راهگذر زنگزور که گاهی اوقات نخجوان - سیونیک یا مِغری نیز نامیده می شود، یک راهگذر حمل و نقل پیشنهادی است که از استان سیونیک ارمنستان عبور می کند و جمهوری آذربایجان را به جمهوری خودمختار نخجوان متصل خواهد کرد. این کریدور برای عبور از دره رودخانه ارس، در جنوب ارمنستان در امتداد مرز با ایران و در غرب، به ترکیه ادامه می یابد. در حال حاضر تنها مسیر ارتباطی میان باکو با نخجوان فقط از مسیر خاک ایران است [که ایران برای اتباع جمهوری آذربایجان در مدت 30 سال گذشته فراهم کرده است.]
در توافق آتش بسی که به جنگ سال 2020 میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان پایان داد، بر بازگشایی مسیرهای ارتباطی مسدود شده تاکید شده اما دو کشور نیز این نکته را به روش های مختلف تفسیر می کنند.
باکو آن را به عنوان پایه ای برای باز کردن راهگذر زنگزور [و اشغال استان سیونیک ارمنستان] می بیند، در حالی که ایروان آن را به معنای باز کردن جاده ها و راه آهن های موجود در این کشور می داند که از دوران شوروی سابق ساخته شده بود.
دو کشور دیدگاه متفاوتی در مورد مفهوم راهگذر، تعریف آن، وجود نقاط کنترل و ملیت نگهبانان دارند که این نقاط را کنترل می کنند. باکو خواستار عبور بدون مانع و بدون بازرسی از مسیر استان سیونیک به جمهوری خودمختار نخجوان است و وقتی ایروان از انجام این کار خودداری کرد، تهدید کرد که طرح برنامه ریزی شده را به شکل یکجانبه و در اصل، از طریق مداخله نظامی و اشغال جنوب ارمنستان، اجرا خواهد کرد.
موضع ایران چیست؟
پس از حمایت قدرت های بیگانه و موفقیت نسبی باکو در جنگ 3 سال گذشته، تبلیغات بسیاری در داخل جمهوری آذربایجان برای ساخت مسیر زنگزور به وسیله بکارگیری از ابزارهای نظامی [و اشغال خاک ارمنستان] انجام می شود. موضوعی که جمهوری اسلامی ایران به شدت با آن مخالف است.
در حقیقت، ایران از اتصال مسیرهای حمل و نقل در قفقاز بدون حذف هیچ یک از همسایگان بزرگ یا کوچک خود استقبال می کند، اما تغییرات ژئوپلتیک در منطقه را به شدت رد می کند.
برخی از بازیگران بین المللی ضد ایران چنین موضعی را دشمنی ادعایی با جمهوری آذربایجان و ترکیه خوانده اند و استدلال می کنند که تهران در تلاش است تا آنها را منزوی کند و از ارمنستان حمایت کند؛ موضوعی که از واقعیت به دور است.
موضع تهران در مورد نقض مرزهای موجود چیز جدیدی نیست، اما بخشی از رویکرد رسمی ایران است که در کشورهای دیگر در منطقه از جمله عراق، کویت، لبنان، قطر، فلسطین، سوریه، ترکیه و یمن هم دیده شده است. این موضع جمهوری اسلامی در چند دهه اخیر بدون توجه به وضعیت متفاوت روابط دوجانبه با کشورهای ذکر شده هرگز تغییری نکرده است. دقیقاً به همین علت است که علیرغم روابط خوبی که ایران با روسیه دارد، اما تمامیت ارضی گرجستان و اوکراین را به رسمیت می شناسد.
جمهوری آذربایجان هم از این قاعده مستثنی نیست زیرا موضع بدون تغییر تهران این است که قره باغ بخشی از جمهوری آذربایجان است که از سوی الهام علی اف نیز مورد استقبال و ستایش قرار گرفته است.
جمهوری اسلامی به این علت با تغییرات ژئوپلیتیک در منطقه مخالفت است که با تغییر مرزهای موجود در قفقاز جنوبی، زمینه سیاست های انتقام جویانه و نیز استفاده از سلاح و طبعاً افزایش پیامدهای آن تشدید می شود. در نتیجه آرامش ایران نیز به خطر می افتد. در صورت وقوع یک جنگ طولانی دیگر، محور مواصلاتی ایران با هر دو کشور قطع خواهد شد و ده ها هزار پناهنده ممکن است به ایران سرازیر شوند؛ مانند آنچه در جنگ اول قفقاز روی داد.
ایران همواره ضمن احترام به حقوق اقلیت ارمنی (درون جمهوری آذربایجان)، از ادغام صلح آمیز قره باغ در جمهوری آذربایجان حمایت و با تشدید تنش ها مخالفت کرده است. در مقابل جمهوری اسلامی بر همکاری با هر دو کشور فوق در ساخت کارخانه ها، سدها، جاده ها و سایر زیرساخت ها و همچنین گنجاندن ارمنستان و جمهوری آذربایجان در راهگذرهای بین المللی مانند راهگذر شمال – جنوب برای ارتباط با جهان متمرکز است.
منظور از راهگذر شمال – جنوب، مسیری است که منطقه اوراسیا به ویژه روسیه را به منطقه جنوب آسیا به ویژه هند از مسیر فلات ایران متصل می کند و طبعاً ایروان و باکو نیز می توانند از این مزیت و خان نعمت بهره مند شوند.
ایران اتصال پایدار باکو، به نخجوان، اتصال زمینی به ترکمنستان و آسیای میانه را در اختیار مردم جمهوری آذربایجان قرار می دهد و راه آهن به آستارا در دست ساخت است که می تواند این سرزمین را به کریدور شمال-جنوب یعنی به اقیانوس هند متصل کند.
در ماه مارس سال گذشته، ایران و جمهوری آذربایجان یک یادداشت تفاهم در مورد توسعه بیشتر راهگذر موجود میان باکو به نخجوان از مسیر ایران به عنوان جایگزین راهگذر زنگزور از طریق قلمرو ارمنستان امضا کردند.
یکی دیگر از ویژگیهای رویکرد ایران در منطقه حل اختلافات از طریق قالب 3+3 یعنی 3 کشور ارمنستان، جمهوری آذربایجان و گرجستان و 3 کشور منطقه (ایران، روسیه و ترکیه) بدون دخالت قدرت های خارجی است.
چشم انداز تهران برای قفقاز این است که سکان ثبات منطقه باشد، در حالی که قدرت های فرامنطقه ای می خواهند این ناحیه را به یک محل جدید برای التهاب آفرینی و آشوب تبدیل کنند. ایران به خوبی از برنامه های چند دهه ای انگلیس و آمریکا برای ادغام حوزه مورد علاقه خود در سراسر قفقاز به آسیای مرکزی آگاه است، که شامل تسخیر اجباری هر 3 کشور منطقه ای کوچکتر و در نتیجه انزوای ایران و روسیه است.
انتهای پیام/
