نسبت P/E در بورس چیست و چه کارکردی در تحلیل بنیادی دارد؟

در واقع به نسبت قیمت سهم (Price) به درآمد سهم (Earning per Shares)، P/E گفته می‌شود.

P/E چیست؟
نسبت P/E به معنای ( Price / Earning per Share ) است و باید آن را مفهومی از نسبت قیمت به درآمد بدانیم. یک تعریف کلی که می توان از نسبت P/E داشت، این است که حاصل تقسیم قیمت بر سود پیش بینی شده شرکت است و در واقع زمان بازگشت سرمایه یا دارایی سهامدار را نشان می دهد.

به عنوان مثال اگر بانکها سالانه 20% سود پرداخت کنند. می توان گفت که نسبت P/E بانک برابر 5 است. به این معنا که اگر شما به عنوان سرمایه گذار، سرمایه 10 میلیون تومانی خود را در بانک سرمایه گذاری کنید، می توانید هر سال 2.000.000 تومان سود از بانک دریافت کنید. به عبارت ساده تر اگر شما سرمایه گذاری در بانک را انتخاب کنید، بعد از 5 سال قادر خواهید بود به دارایی اولیه خود (10 میلیون تومان) برسید.

برای تحلیل و اتکا بر شاخص P/E لازم است که حتما نرخ رشد صنعتی که شرکت مورد نظر در آن فعالیت دارد را نیز در نظر داشته باشید. به یاد داشته باشید که توجه به نسبت P/E بدون لحاظ فاکتورهای دیگر، به هیچ وجه کارآمد و قابل اتکا نخواهد بود. با ما همراه باشید تا در این مقاله شما را کامل با مفهوم P/E و کاربردهای آن آشنا کنیم. 

با یک مثال مفهوم P/E را بهتر درک کنید.

در صورتی که EPS شرکت ارائه دهنده سهام A را 400 بدانیم و قیمت آن سهم نیز 2000 ریال باشد، P/E سهام A معادل ( 2000/400 ) است که عدد 5 را نشان می دهد. به این شکل P/E سهام A معادل 5 خواهد بود. تفسیر این عدد 5 هم به این ترتیب است که شما به عنوان یک سهامدار و متقاضی خرید سهام A، حاضر هستید به ازای هر 1 ریال سودی که از شرکت ارائه دهنده سهام A دریافت می کنید، 5 ریال بپردازید.

به این ترتیب برای محاسبه ارزش سهام یک شرکت نیز می توان به راحتی نسبت P/E را در EPS آن سهام ضرب کرد. بنابر این می توان نسبت P/E را به عنوان یکی از شاخص ها و ابزارهای تحلیلی در بازار بورس در نظر گرفت. اما در نظر داشته باشید که هیچ قطعیت تصمیم گیری در مورد آن وجود ندارد و به هیچ وجه نمی توان گفت که با در نظر گرفتن P/E یک سهام خاص، می توان در مورد سودآوری قطعی آن، اظهارنظر کرد.

کاربرد P/E در بازار سرمایه چیست؟
کاربرد تمامی شاخص ها، نسبت ها و اعداد و ارقام موجود در بازار بورس، در نهایت برای شکل گرفتن تصمیم گیری بهتر است و نسبت P/E نیز از این موضوع مستثنی نیست. برای استفاده از نسبت P/E جهت خرید هوشمندانه تر سهام، باید ارزش سهام مورد نظر خود را از طریق این نسبت محاسبه نمایید.

همان طور که گفتیم برای محاسبه ارزش سهام، باید نسبت P/E را در EPS آن شرکت، ضرب کنیم. اگر عدد به دست آمده بیشتر از قیمت فعلی سهام در بازار بورس باشد، می توان خرید آن سهام را مناسب دانسته و پیش بینی نسبی در خصوص رشد آن داشت. اما در شرایطی که عدد به دست آمده از قیمت سهام در بازار بورس کمتر باشد، احتمالا خرید آن سهام سودآور نخواهد بود.

به طور نمونه در مثال فوق نسبت P/E معادل 5 بدست آمد. EPS شرکت ارائه دهنده آن سهم نیز 400 ریال بود. حال می توان گفت که ارزش سهام A، معادل 2000 ریال است.

در این لحظه به قیمت سهام A در بازار بورس نگاه می کنیم و قیمت 3000 ریال را برای آن می بینیم. با این حساب ارزش محاسبه شده از طریق P/E، کمتر از قیمت سهام در بازار است و احتمالا خریداری کردن آن، سودآور نخواهد بود. اما اگر در این لحظه قیمت سهام A در بازار 1000 تومان باشد، می توان در نظر گرفت که این سهام پتانسیل رشد تا 2000 ریال را دارد و خرید آن به احتمال زیاد سودآور خواهد بود.

به این صورت اگر نسبت P/E یک شرکت ارائه دهنده سهام، عددی مثبت و کمتر از 1 باشد، انتظار داریم که در مدت کمتر از 1 سال، سود 100 درصدی از خرید سهام این شرکت، برایمان حاصل شود.

انواع P/E موجود در بازار بورس 
در ادامه انواع P/E در بازار بورس را بررسی کرده‌ایم:

P/E دنباله دار چیست؟
P/E دنباله دار به معنای خام این نسبت است. یعنی قیمت سهم تقسیم بر عدد EPS آن. که حاکی از آن است که متقاضیان خرید سهام به ازای 1 ریال سودآوری، چند ریال پرداخت می کنند.

P/E برآوردی چیست؟
P/E برآوردی یا تحلیلی با لحاظ نرخ بهره بانکی، تورم حاکم بر کشور و میزان سود شرکت ارائه دهنده سهام، محاسبه می گردد و انتظار می رود که با گذشت زمان سهام آن شرکت به این هدف دست یابد. بنابراین مفهوم P/E برآوردی، تخصصی تر از P/E دنباله دار است و می توان از آن در ارزش گذاری سهام یک شرکت به شکل معنادارتری، بهره برد.

P/E میانگین چیست؟
در محاسبه نسبت P/E میانگین، EPS به شکل دیگری در نظر گرفته می شود. در این روش EPS را از میانگین سودآوری قطعی 6 ماه گذشته و پیش بینی 6 ماه آینده، در نظر می گیرند. به این صورت یک میانگین منطقی تر برای EPS وجود دارد که نیمی از آن قطعی و نیمی از آن برآوردی است.

P/E بزرگتر بهتر است یا کوچکتر؟
اگر چه تاکید کردیم که خرید سهام تنها با تکیه بر نسبت P/E عاقلانه نیست، اما با این همه اگر بخواهیم خرید یک سهام را تنها با در نظر گرفتن بزرگی یا کوچکی نسبت P/E در نظر بگیریم، باید به ارائه توضیحاتی بپردازیم. در یک نگاه ابتدایی و سطحی احتمالا این تصور ایجاد می شود که هر چه نسبت P/E کوچکتر باشد، به این معنا است که با پرداخت مبلغی کمتر سودآوری سریع تر و بیشتری خواهیم داشت. همین طور اگر نسبت P/E بزرگتر باشد، باید مبلغ بیشتری پرداخت کرده و یا مدت زمان طولانی تری را به انتظار بازگشت سرمایه نشست.

اما در نظر داشته باشید که ماجرای تحلیل نسبت P/E آن قدرها هم ابتدایی و راحت نیست. می توان گفت که یک نسبت بزرگ P/E، همان طور که بالاتر نیز اشاره کردیم به معنای آن است که بازار انتظار دارد این سهام با سودآوری قابل توجهی در مدت زمان پیش رو، مواجه باشد. بنابراین نمی توان تنها در دام یک نسبت P/E کوچک افتاده و با اطمینان نسبت به خرید آن سهم اقدام کرد و یا بالعکس با دیدن P/E بزرگ، خریداری کردن سهام آن را زیان ده شناسایی کرد.

آیا می توانیم تنها به اتکای P/E سهام بخریم؟
لازم به یادآوری است که نسبت P/E اگر چه یک برآورد قابل توجه و ابزار کاربردی تحلیل به حساب می آید، اما نمی توان تنها به اتکای P/E نسبت به خرید سهامی خاص اقدام کرد. این تنها یک انتظار نسبت به رشد یا زیان دهی شرکت ارائه دهنده سهام است و همان طور که گفتیم عوامل و فاکتورهای مختلفی می توانند پیش بینی ها و برآوردهای انجام شده را معکوس سازند.

به طور مثال در یک صنعت خاص، معمولا سهامداران حرفه ای به خرید سهامی روی می آورند که دارای P/E کوچکتری است. در حالی که در ابتدا و با یک نگاه سطحی به نظر می رسد که برای سودآوری بیشتر و سریع تر باید سهام شرکت با P/E کوچکتر را خریداری کنیم.

اما در حقیقت با خرید سهام شرکت با P/E بزرگتر، خود را برای سودآوری قابل توجه تری آماده می کنیم. در حالی که تحلیل های بازار بورس می گوید که P/E کوچک برای یک شرکت ارائه دهنده سهام به معنای آن است که این شرکت در آینده ی پیش رو سود کاهش یافته ای خواهد داشت و به این شکل نسبت P/E آن متعادل می شود.

به تعبیری می توان گفت که بالا رفتن نسبت P/E به معنای آن است که چشم انداز خوبی برای آن سهام خاص در نظر گرفته شده است و پایین آمدن آن، نشانگر بدبینی و پیش بینی های منفی برای آن سهام خواهد بود.

نسبت P/E برای شرکت های زیان ده
سوالی در این بخش وجود دارد و برخی در خصوص منفی شدن نسبت P/E می پرسند. باید گفت که برای نسبت P/E عدد منفی به واقع معنا ندارد و به همین دلیل است که محاسبه P/E برای شرکت های زیان ده، کاربردی در پی نخواهد ندارد. البته برخی نیز این نسبت را برای شرکت های زیان ده، معادل صفر در نظر می گیرند.

P/E کل بازار بورس ایران 
آمار حاکی از آن است که P/E کل شرکتها در بازار بورس ایران، به طور معمول چیزی بین 4 تا 6 است و پیش بینی می شود که در آینده نیز حول همین اعداد سیر کند. کاملا هم منطقی به نظر می رسد زیرا همیشه انتظار داریم که ارتباط معناداری بین P/E بورس و سود بانکی در کشور وجود داشته باشد.

اگر سود بانکی را 20 درصد سالانه در نظر بگیریم، P/E آن، معادل 5 خواهد بود و کاملا قابل انتظار است که P/E کل بازار ایران نیز عددی بین 4 تا 6 باشد. بنابراین در این شرایط می توان گفت که P/E معادل 5 بانکی، یک سرمایه گذاری بدون ریسک را نوید می دهد. زیرا سرمایه گذاری در بانک با ریسکی همراه نیست، در حالی که در بازار بورس همیشه ریسک وجود دارد. از این روی برای آن که سرمایه گذاری در بازار بورس معنادار بوده و ریسک های آن را در قیاس با سپرده گذاری در بانک، پوشش دهد؛ باید P/E سهام مورد نظر چیزی بالاتر از این عدد 5 P/E بانکی را نشان دهد تا سرمایه گذاری در آن معنادار گردد.

فیلتر P/E
برای خرید سهم هایی مناسب که معمولا P/E پایینی دارند، از فیلتر P/E استفاده می‌کنیم. تعیین محدوده فیلتر متناسب با خواست تحلیلگر است.

در واقع نسبت P به E که همان نسبت قیمت سهم به درآمد سهم است، به این معناست که معامله‌گر حاضر است به ازای پرداخت یک ریال مبنی بر قیمت سهم، چند ریال سود دریافت می‌کند.

0<(P/e) , 20>(P/e)

همان طور که گفته شد، اعدادی که برای بازه بالا مشخص می‌شوند، متناسب با خواست تحلیلگر، متغیر هستند.

معمولا کاربرد فیلتر P/E برای مقایسه دو شرکت با شرایط یکسان است. علاوه بر این همیشه کم بودن P/E به تنهایی ملاکی برای مناسب بودن سهم نیست و بهتر است NAV شرکت‌ها را نیز در نظر گرفت.

آنچه حتما باید در مورد نسبت P/E بدانید
در نهایت لازم به ذکر است که برای در نظر گرفتن P/E یک شرکت نباید نگاهی ساده و خطی داشت، بلکه ضرورت دارد که سایر عوامل از جمله نرخ رشد صنعت، تورم، شرایط اقتصادی و سایر شاخص های بورس را نیز در نظر گرفت.

نکته 1: به یاد داشته باشید که بهترین راه برای اتکا به نسبت P/E آن است که خودتان به محاسبه آن پرداخته و به این شکل داده های مطمئن تری در اختیار داشته باشید. یک نسبت P/E کارآمد و دقیق، به این بستگی دارد که داده های واقعی و کاملا منطبق با واقعیت در محاسبه آن وارد شده باشند. بنابر این در صورتی که داده های مبهم ، در محاسبه این نسبت وارد شود، نمی توان به آن استناد داشت.

نکته 2: برای استفاده از نسبت های P/E در قیاس بین شرکت ها، لازم است که این شاخص را بین دو شرکت از یک گروه صنعت در نظر بگیرید و از قیاس بین دو شرکت ارائه دهنده سهام در دو صنعت متفاوت به طور مثال بانکی و خودرویی، پرهیز نمایید. البته در حقیقت بین دو شرکت هم صنعت نیز این قیاس، بحث هایی دارد و به دلیل محاسبات متفاوت مبنایی، نمی توان مقایسه ای کاملا خطی و تمیز انجام داد.

محمدحسین اکبرزاده