در حالی که مذاکرات سازنده و مستمر ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای حل و فصل دو موضوع باقی‌مانده پادمانی ادامه دارد، آمریکا، انگلیس، فرانسه و آلمان سعی دارند با صدور بیانیه‌ای تند و طلبکارانه و در اختیار گذاشتن آن برای امضای سایر اعضا، فضای شورای حکام را علیه ایران ملتهب سازند؛ پاسخ ایران به این فضاسازی‌های سیاسی در نشست فصلی شورای حکام چه خواهد بود؟
به گزارش پایگاه خبری تجریش به نقل از ایسنا، شنیده‌ها از وین حاکی از آن است که آمریکا و سه کشور اروپایی عضو برجام در حال تهیه بیانیه‌ای مشترک هستند که برخلاف نشست‌های قبلی، آن را برای امضای دیگر اعضای شورای حکام باز خواهند گذاشت. با توجه به وابستگی سیاسی و مالی کشورهای عضو به کشورهای توسعه‌یافته هسته‌ای طبیعی است که بسیاری از کشورها ناچار از امضای این بیانیه باشند.
سه کشور اروپایی (انگلیس، فرانسه و آلمان) و آمریکا مدعی هستند که ایران آن طور که انتظار داشتند بیانیه مشترک ۴ مارس ۲۰۲۳ را اجرا نکرده است و خواستار همکاری کامل و بیشتر ایران به ویژه در رابطه با ارائه اطلاعات و دسترسی به دو مکان و نیز نصب دوربین‌های نظارتی فراپادمانی هستند.
بر اساس بیانیه مشترک سازمان انرژی اتمی ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که در ۴ مارس ۲۰۲۳ (۱۳ اسفند ۱۴۰۱) در تهران توافق شد:
- تعاملات بین آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و ایران با روحیه همکاری و با رعایت کامل صلاحیت‌های آژانس و حقوق و تعهدات جمهوری اسلامی ایران بر اساس موافقتنامه‌های جامع پادمانی انجام می‌شود.
- در خصوص مسائل پادمانی باقی‌مانده مربوط به سه مکان، ایران آمادگی خود را برای ادامه همکاری و ارائه اطلاعات و دسترسی بیشتر به منظور رسیدگی به مسائل پادمانی باقی‌مانده اعلام کرد.
- ایران به صورت داوطلبانه به آژانس اجازه داد تا چنانچه مقتضی باشد فعالیت‌های راستی آزمایی و نظارت بیشتر را اجرا کند. روش اجرای آن در یک نشست فنی که در تهران برگزار می‌شود، میان دو طرف مورد توافق قرار خواهد گرفت.
همان‌طور که در بند ۳ این بیانیه آمده است، «نظارت‌های بیشتر» به برگزاری نشست فنی و توافق میان دو طرف موکول شده اما به نظر مدیرکل آژانس، آمریکا و سه کشور اروپایی توقع داشته و دارند ایران بدون هیچ بحثی یک طرفه نظارت‌های بیشتر آژانس فراتر از تعهدات پادمانی را اجرایی کند و بر همین اساس هم اکنون تلاش دارند ایران را با صدور بیانیه‌های شدیداللحن تهدید و تنبیه کنند.
در چارچوب همکاری‌های داوطلبانه ایران با آژانس در خردادماه سال جاری، تعدادی از دوربین‌های آژانس که در چارچوب قانون اقدام راهبردی جمع‌آوری شده بودند در سایت اصفهان (مرکز تولید سانتریفیوژ) دوباره نصب شدند. مرکز تولید سانتریفیوژها در اصفهان در اصل همان خط تولید سانتریفیوژ کرج است که بعد از خرابکاری هسته‌ای از آن جا به اصفهان منتقل شد.
شایان ذکر است، این دوربین‌ها با این شرط نصب شده‌اند که اطلاعات ذخیره شده در آنها تا رسیدن به توافق بر سر برجام و چگونگی احیای آن، نزد ایران بماند و برای آژانس قابل دسترسی نیست. با این حال شاهد هستیم که آژانس با وجود اطلاع از روند مذاکرات سیاسی و توقف اجرای تعهدات از سوی طرفین برجام همچنان بر درخواست‌های فراپادمانی خود برای افزایش نظارت‌ها و بازرسی‌ها اصرار دارد و بر این رویه خود نیز ادامه می‌دهد.
بر اساس اطلاع خبرنگار ایسنا، ایران به آژانس و تروئیکای اروپا و آمریکا هشدار داده است در صورت صدور چنین بیانیه‌ای که به نوعی لشکرکشی این کشورها در شورای حکام به نظر می‌رسد، این اقدام را بی‌پاسخ نخواهد گذاشت. به علاوه این رفتارها فضای همکاری و تعامل سازنده میان ایران و آژانس در روند رسیدگی به مسائل باقی‌مانده را از بین خواهد برد.
ایران و آژانس در سه سال گذشته در چند نوبت بر سر همکاری‌های بیشتر برای حل مسایل فی‌مابین تلاش کردند و آخرین آن بیانیه ۴ مارس ۲۰۲۳ بود که اجرای همچنان ادامه دارد. در ۶ ماه گذشته از میان سه مکان مورد بحث در ورامین، تورقوزآباد و مریوان (آباده) سوالات آژانس پیرامون منطقه مریوان حل و فصل و از سوی آژانس مختومه شد.
آژانس در گزارش خود مندرج در سند GOV/۲۰۱۵/۶۸ مورخ ۲ دسامبر ۲۰۱۵ موضوع مربوط به مکانی به نام مریوان (آباده) را مختومه اعلام کرد.
در این میان موضوع مشاهده ذرات اورانیوم ۸۳ درصدی که بازرسان در تاریخ ۲۱ ژانویه آن را از دو آبشار «سانتریفیوژهای IR-۶» در تاسیسات فردو، مشاهده کرده بودند با توضیحاتی که ایران ارایه کرد، بسته شد.
ایران در توضیحاتش به آژانس اطلاع داده بود که «نوسانات ناخواسته» در سطح غنی‌سازی ممکن است در دوره انتقال رخ داده باشد.
مدیرکل آژانس در گزارش فصلی آژانس در خرداد ماه سال جاری، اعلام کرد که بازرسان آژانس دیگر هیچ سوالی در رابطه با ذرات اورانیوم یافت شده با غنای ۸۳.۷ درصد در تاسیسات زیرزمینی فردو ندارند.
در رابطه با دو موضوع پادمانی باقی مانده (ورامین و تورقوزآباد) مذاکرات مقامات ایران و آژانس همچنان ادامه دارد و در آخرین رفت‌وآمدها معاون مدیرکل آژانس به تهران سفر کرد. هم‌چنین این گفت‌وگوها به زودی در حاشیه سفر رییس سازمان انرژی اتمی به وین به منظور شرکت در کنفرانس عمومی سالانه آژانس ادامه خواهد یافت.
محمد اسلامی دوم مهرماه برای شرکت و سخنرانی در کنفرانس عمومی سالانه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به وین سفر می‌کند. قرار است در حاشیه این سفر وی با «رافائل گروسی» مدیرکل آژانس نیز دیدار کند.
مقامات ایرانی اعلام کردند، اگر اراده سیاسی وجود داشته باشد موضوعات باقی مانده پادمانی در کمتر از یک ساعت حل و فصل می‌شود اما به نظر هنوز این اراده وجود ندارد. آنها بر این نظرند، موانع فنی برای حل این موضوعات ندارند و آنچه وجود دارد موانع سیاسی و اعمال نفوذهای بیرون از آژانس است که اجازه نمی‌دهد مذاکرات فنی ایران و آژانس به نتیجه برسد. در هر حال ضروری است تا فضای همکاری سازنده ایجاد شده میان ایران و آژانس در ۶ ماه به لحاظ فنی و سیاسی به ویژه از سوی آمریکا و سه کشور اروپایی که در موضوع برجام و مذاکرات سیاسی برای احیای توافق هسته‌ای ذی‌نفع هستند حفظ شود.
بر اساس شنیده‌های خبرنگار ایسنا، مقامات ایران به آژانس اعلام کرده‌اند برای ارائه اطلاعات و دسترسی به دو مکان در تورقوزآباد و ورامین آماده‌اند به این شرط که آژانس تضمین کند، به سوالاتش درباره ۲ مکان خاتمه می‌دهد. این روندی است که در جریان حل ۶ موضوع پادمانی، مطالعات ادعایی به کار گرفته شد و نتیجه‌بخش بوده است.
با توجه به سیاسی‌کاری و بهانه‌جویی‌های آژانس به واسطه اعمال نفوذ برخی کشورها، ایران همواره اعلام کرده است که در صورت ارائه اسناد معتبر و نه جعلی و به شرط اطمینان از رویکرد آژانس برای حل مسئله، فقط یک بار مدارک مورد نظر را ارائه می‌دهد. با وجود اعلام آمادگی ایران برای حل قطعی موضوع اما آژانس هنوز نسبت به این مسئله اعلام آمادگی نکرده است و بالعکس انتخاب رویکردی غیرسازنده در بیان مواضع و انتشار گزارش فصلی درباره ایران لحن و موضعی غیرسازنده اتخاذ کرده است.
