مصرف سیگار و فراورده‌های بدون دود توتون در میان نوجوانان در بسیاری کشورهای جهان در حال افزایش بوده است و پژوهشگران می‌گویند ممکن است علت تا حدی به رشد نیافتن کامل مغز در این گروه سنی و بالغ نشدن کامل بخش‌هایی از مغز مربوط باشد که در کنترل تکانه یا امیال آنی و ارزیابی خطرها نقش دارند.
به گزارش پایگاه خبری تجریش به نقل از تابناک، اخیرا بررسی‌ها نشان داده‌اند که دقیقا کدام یک از بخش‌های مغز در دوران نوجوانی به رشد کامل نرسیده‌اند و به این ترتیب امکان‌هایی برای جلوگیری از این روند و کاستن از سیگار کشیدن در میان نوجوانان در سراسر جهان مطرح می‌شود.
یک بررسی جدید که نتایج آن در ژورنال Nature Communication منتشر شده است، پژوهشگران انگلیسی و چینی دریافتند که حجم ماده خاکستری در مغز با گرایش به سیگار کشیدن در دوران نوجوانی ارتباط دارد. در واقع، به نظر می‌رسد که این عامل بر اینکه دقیقا نیکوتین سیگار چقدر در فرد اعتیادآور باشد، تاثیر می‌گذارد.
تروور رابینز، روانشناس در دانشگاه کمبریج و یکی از دو نویسنده این بررسی جدید می‌گوید: «سیگار کشیدن احتمالا شایع‌ترین رفتار اعتیادی در جهان و علت اصلی مرگ‌ومیر بزرگسالان است. شروع عادت سیگار کشیدن با بیشترین احتمال در طول دوره نوجوانی رخ می‌دهد. اگر شیوه‌ای که امکان شناسایی عامل این افزایش احتمال اعتیاد را فراهم آورد، می‌توان آن عامل را هدف مداخله درمانی قرار دارد و به نجات جان میلیون‌ها نفر کمک کرد.»
حجم کمتر ماده خاکستری در بخش جلویی مغز در نوجوانان سیگاری
یافته‌های جدید بر اساس تجزیه‌وتحلیل تصویربرداری از مغز و گزارش شخصی درباره عادات سیگار کشیدن بوسیله بیش از ۸۰۰ نوجوان و جوان در سنین ۱۴، ۱۹ و ۲۳ است. این پژوهشگران دریافتند به طور میانگین، کسانی که سیگار کشیدن را تا ۱۴ سالگی‌شان شروع کرده بودند، به طور قابل ملاحظه‌ای حجم کمتری از ماده خاکستری در هر دو لُب یا قطعه جلویی راست و چپ مغز (به خصوص در منطقه ونترومدیال پره‌فرونتال این قطعه) دارند.
مغز انسان از دو بافت عمده تشکیل می‌شود: ماده سفید و ماده خاکستری. ماده خاکستری حدود ۴۰ درصد مغز را تشکیل می‌دهد. این بافت مملو از بدنه سلول‌های مغزی یا نورون‌ها و شاخه‌هایی به نام دندریت است که میان نورون‌های مجاور ارتباط برقرار می‌کنند- و به این ترتیب پردازش اطلاعات را تسهیل و توانایی شخص برای فکر کردن و استدلال سریع را به وجود می‌آورند. این بخش به خصوص در دوران رشد جنینی گسترش پیدا می‌کند – و رشد ماده خاکستری پیش از آنکه حتی نوجوانی آغاز شود، به اوج خود می‌رسد.
منطقه «ونترومدیال پره‌فرونتال» در قطعه جلویی یا قدامی چپ مغز با تصمیم‌گیری و زیر پاگذاشتن قواعد مربوط شده است. جای شگفتی نیست که شخصی دچار کمبود ماده خاکستری در این بخش مغز باشد، با احتمال بیشتری سیگار کشیدن را شروع کند. از طرف دیگر به نظر می‌رسید از دست رفتن ماده خاکستری در همین منطقه در قطعه جلویی راست مغز(که با احساسات جستجوی لذت و هیجان‌طلبی مرتبط شده است) فقط پس از شروع سیگار کشیدن بوسیله فرد آغاز می‌شود- که بیانگر وجود یک حلقه بازخورد یا فیدبک است که تداوم سیگار کشیدن را در نتیجه «برانگیختگی سرخوشانه» ترغیب می‌کند.
سازوکار عصبی اعتیاد به سیگار در نوجوانان
پروفسور بارارا ساهاکیان، از دانشگاه کمبریج و نویسنده دیگر مقاله این بررسی در توضیح سازوکار عصبی که به اعتیاد نوجوانان به سیگار می‌انجامد، می‌گوید: «کاهش در حجم ماده خاکستری در منطقه «ونترومدیال پره‌فرونتال» (vmPFC) چپ قشر مغز احتمالا باعث رفتارهای تکانه‌ای و زیرپا گذاشتن قواعد می شود.»
«بعد سیگار کشیدن به نوبه خود به کاهش حجم ماده خاکستری در همین قشر «ونترومدیال پره‌فرونتال» در قطعه جلویی مغز در سمت راست منجر می‌شود که با احساس هیجان‌طلبی و لذت‌جویی ارتباط دارد و این لذت‌جویی رفتار سیگار کشیدن را تداوم می‌بخشد و تقویت می‌کند و در نهایت به اعتیاد به سیگار منتهی می‌شود.
این پژوهش که به برررسی هر تغییری در مغز را که پس از شروع سیگار کشیدن در مغز رخ می‌دهد، پرداخته بود، نشان داد نیکوتین، ماده اعتیادآور موجود در سیگار با تغییرات قابل‌توجه مغزی ارتباط دارد.
محدودیت‌های بررسی جدید
البته این بررسی محدودیت‌های خودش را دارد. گرچه این بررسی بر اساس یک پایگاه داده‌های بسیار بزرگ انجام شده است، داده‌های تصویربرداری مغز از افرادی به دست آمده که در چهار کشور اروپایی (انگلیس، فرانسه، آلمان و ایرلند) زندگی می‌کردند. هنوز روشن نیست که چه میزانی از چنین تغییرات عصب‌شناختی ممکن است در بررسی افراد خارج از اروپای غربی وجود داشته باشد و این تغییرات به چه میزانی با عادات سیگار کشیدن ارتباط داشته باشند. بالاخره که یافته‌های این بررسی هنوز نمی‌توانند رابطه سبی یا علت و معلولی را ثایت کنند؛ این یافته‌ها فقط وجود رابطه‌ای قوی را نشان می‌دهند.
اما اگر این رابطه در پژوهش‌های بیشتر ثابت شود، این یافته‌ها می‌تواند به پژوهشگران ایده‌ای درباره چگونگی مقابله با سیگار کشیدن نوجوانان بدهد- چه از لحاظ استفاده از این دانسته‌های جدید برای پیشگیری از آغاز کردن سیگار کشیدن بوسیله نوجوانان و چه ایجاد مداخلاتی درمانی که اثرات کاهش ماده خاکستری در این نواحی مغز را برطرف کند.
