امنیت غذایی؛ دستاورد جهش تولید در دیمزارها

روش دیم یکی از روش‌های کم‌هزینه در تولید محصولات کشاورزی است که در جهت استفاده بهتر از منابع طبیعی مانند باران و خاک مورد استفاده قرار می‌گیرد و می‌تواند مقدار تولید محصول را از واحد سطح با افزایش قابل توجهی روبه‌رو کند.

در کشور ما 18 میلیون هکتار از اراضی قابل کشت هستند که از این میان در 12 میلیون هکتار زراعت صورت می‌گیرد. از این میزان 6 میلیون هکتار شامل مزارع دیم می‌شود که به گندم، جو، ذرت و علوفه اختصاص داده شده است. علاوه بر 6 میلیون هکتار، 3،5 میلیون هکتار از اراضی دیم به باغات اختصاص داده شده که در مقایسه با سایر کشورها حجم قابل توجهی نیست.

در دنیا 70 درصد از محصولات در دیمزارها و 30 درصد در سایر زمین‌ها کشت می‌شود اما در ایران این میزان دقیقاً برعکس است که این آمار نشان‌دهنده عقب ماندن کشور از کشت دیم است.

جهاد کشاورزی در دولت سیزدهم با همکاری ستاد اجرایی فرمان امام برای تأمین امنیت غذایی و رفع دغدغه معیشت کشاورزان، طرح جهش تولید در دیمزارها را از 3 سال قبل اجرا کرده است. این طرح که مورد حمایت مقام معظم رهبری هم شده است درنظر دارد 6 میلیون هکتار از اراضی کشور را طی 5 سال در 21 استان زیر کشت دیم ببرد.

حالا و بعد از 3 سال 4 میلیون و 200 هزار هکتار از اراضی دیم در 21 استان، 228 شهرستان، 17 هزار روستا و 1098 دهستان و مشارکت 378 هزار نفر در حال انجام است. این طرح در سال اول در 6 استان، در سال دوم 15 استان و اکنون در 21 استان تسری پیدا کرده و پیش بینی می شود در سال 1402 به 23 استان برسد.  

طرح ملی جهش تولید دیم با اقداماتی از جمله تخصیص بیمه برای محصولات و ارائه تسهیلات 500 میلیارد تومانی با بهره 4 درصد برای خرید ادوات کشاورزی انگیزه گسترش دیم را افزایش می‌دهد. 80 درصد تسهیلات قرض‌الحسنه برای کشاورزان پرداخت شده و 20 درصد مابقی توسط کشاورز داده می‌شود.

در همین راستا تا کنون 3173 ادوات کشاورزی از طریق پرداخت تسهیلات خریداری شده است. در طرح جهش تولید در دیمزارها 11 محصول که عمدتاً شامل غلات، دانه‌های روغنی و گیاهان دارویی می‌شود، دربرگرفته شده است.

این طرح ملی دارای ردیف اعتباری و بودجه وزارت جهاد کشاورزی است و ستاد اجرایی حامی و تقویت‌کننده مالی این پروژه است که در سال اول 180 میلیارد تومان، در سال دوم 400 میلیارد تومان و 600 میلیارد تومان برای سال سوم برای پوشش بیمه‌ای و گیاهان دارویی طرح پرداخت کرده است.

اشتغالزایی برای 400 هزار کشاورز
علاوه بر حمایت مالی مذکور، حمایت‌های مالی یارانه‌ای برای خرید بذر، کود، سموم و پرداخت حقوق برای ناظرانی که وظیفه آموزش به کشاورزان را در این طرح دارند پرداخت شده است. در این طرح برای بالغ بر ۴۰۰ هزار کشاورز اشتغال‌آفرینی ایجاد شده است و به دلیل وسعت کار از ۱۰۰۰ نفر از مهندسین نظام مهندسی کشاورزی برای نظارت اجرای طرح استفاده می‌شود.

فرسایش خاک یکی از چالش‌هایی است که در کاشت دیم ایجاد می‌شود اما در طرح ملی جهش تولید با استفاده از کارنده‌ها، جلوی رفت وآمد بی‌رویه تراکتورها گرفته می‌شود که می‌تواند یکی از دستاوردهای قابل قبول در جهت جلوگیری از فرسایش خاک باشد.

از مهم‌ترین ویژگی‌های طرح جهش تولید در دیمزارها، ایجاد زیرساخت‌های تنظیمی در این پروژه است و به همین منظور ستاد ملی این جهش در شهرستان‌ها تشکیل شده است. این پروژه از تبصره 16 قانون بودجه استفاده می‌کند و از بانک کشاورزی برای ارائه تسهیلات و نهادهای دیگری برای برون‌سپاری جهت خدمات‌دهی مانند جهاد نصر، شورای جهادگران و مهندسان نظام مهندسی برای نظارت بر اجرای طرح بهره برده است.  

تاکنون در طرح جهش تولید در دیمزارها به ازای هر هکتار 1 تن برداشت می‌شد اما پیش‌بینی می‌شود امسال به ازای هر هکتار 1،2 تن محصول برداشت شود که می‌تواند زمینه امنیت غذایی را فراهم کند و در سال‌های آینده به عنوان عاملی مهم در افزایش میزان تولید محصول تأثیرات جدی بگذارد.