سال گذشته، شی جین‌پینگ، رئیس جمهور چین، سفری به استان هیلونگ جیانگ که از مناطق صنعتی قدیمی در شمال شرق چین است ، برگزار کرد. نرخ تولد در این استان کمترین نرخ در کشور است و قیمت‌های خانه در بزرگترین شهر آن در حال کاهش است. تولید ناخالص ملی این استان تنها به اندازه 2.6٪ در سال 2023 رشد کرد و بدتر از آن، تولید ناخالص ملی آن، قبل از تنظیم برای تورم، به ندرت رشد کرده است، که نشان می‌دهد که در گرفتگی تورم عمیق است.
به گزارش پایگاه خبری تجریش ؛ بدور از هر نگرانی: آقای شی یک برنامه دارد. در سفر خود، او به مخاطبان استانی خود توصیه کرد که "نیروهای تولیدی جدید" را پرورش دهند. این عبارت از آن زمان ده‌ها بار در روزنامه‌های دولتی و در گردهمایی‌های رسمی ظاهر شده است. این عبارت در "دو جلسه" ماه گذشته، جلسات سالانه پارلمان فرمان‌روای چین و سازمان مشورتی آن، مورد توجه قرار گرفت. در پیشگفتار یک کتاب جدید در این زمینه، وانگ شیان‌چینگ از دانشگاه پکن، این عبارت را با "اصلاح و باز کردن" مقایسه کرده است، فرمولی که پس از سال 1978 نشان‌دهنده پذیرش چین از نیروهای بازار بود. او نوشت که این واژه‌ها "هنوز هم می‌درخشند" و این امر نشان دهنده است که "نیروهای تولیدی جدید" برای مدت‌های مشابه با چشم‌انداز باقی خواهد ماند.
این عبارت به معنای این است که مقامات چین در دنبال روش‌هایی برای تحریک اقتصاد کشور هستند. برای سال‌ها، بازوهای تولیدی چین از جمع‌آوری نیروی کار و تجمیع سرمایه استفاده کرده اند. دو دهه بعد ، بر اساس آمار منتشر شده از سوی سازمان بهره‌وری آسیا جمعیت کاری آن از سال 1996 تا 2015 به 100 میلیون نفر رسید و سرمایه‌گذاری آن از 258٪ از تولید ناخالص داخلی در سال 2001 به 349٪ افزایش یافت. پس از بحران مالی جهانی سپتامبر،2007 تجمیع سرمایه اغلب به شکل دارایی یا زیرساخت‌های جدید صورت گرفت.
اما نیروی کار چین در حال کاهش است و تقاضا برای ملک به‌طور قابل توجهی کاهش یافته است به طوریکه افراد کمتری به شهرهای چین نقل مکان می کنند، سودهای سوداگرانه املاک دیگر تضمین نمی شود و خریداران بالقوه تمایلی به خرید آپارتمان ندارند، در حالیکه توسعه دهندگان مضطرب قبل از اتمام ساخت، نقدینگی خود را تمام کنند. نزول در حوزه املاک به اعتماد مصرف‌کننده ضربه زده و از درآمدهای مهم دولت های محلی ناشی از فروش زمین محروم کرده است. حتی پس از اینکه چین از کنترل‌های دقیق کووید-19 خود چشم‌پوشی کرد، بهبود اقتصادی بی‌رنگ و نامنظم بود. میزان هزینه‌های انجام شده دولت برای بکار گیری نیروهای تولیدی موجود چین کافی نبود . بنابراین طبق یک شاخص، نقصان قیمت برای سه فصل متوالی ادامه داشته است.
در مراحل توسعه چین، اقتصادها به طور معمول به سمت خدمات می‌چرخند. اما تصمیم دولت چیز دیگری است. شیوع ویروس کرونای جدید باعث افزایش تقاضا برای کالاهای تولیدی چین، از ماسک‌های جراحی تا دوچرخه‌های ورزشی شد. کنترل‌های صادراتی آمریکا در مورد "تکنولوژی‌های مهم و حساس" ، نیاز به جایگزین‌های داخلی، از ماشین‌آلات فتوالتوگرافی تا فولاد استنلس استیل سطح هواپیما ایجاد کرده است. چهاردهمین برنامه پنج ساله چین که از سال 2021 تا 2025 در دستور کار قرار دارد، وعده داد ه است تا سهم تولیدات صنعتی از تولید ناخالص داخلی را که از حدود یک سوم در سال 2006 به یک چهارم در سال 2020 کاهش یافته بود را حفظ خواهد کرد.
چین از انواع سیاست‌های کارآمد در تلاش خود برای داشتن یک سیستم تولیدی پیشرفته و خودکفا، استفاده می‌کند. به عنوان مثال، وزارت آموزش کشور به تازگی یک تخصص کارشناسی ارشد جدید در علم و مهندسی نیمه‌هادی‌های پیشرفته تأیید کرد. بر اساس مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی، یک مرکز اندیشه - بیش از سه برابر میزان هزینه‌های صرف شده توسط آمریکا ، هزینه‌های بیشتری برای سیاست‌های صنعتی مشخص، از جمله یارانه‌ها، تخفیفات مالیاتی و اعتبار ارزان، به مبلغ 1.7٪ از تولید ناخالص داخلی در سال 2019 رسید.
به گفته تیلی زانگ از مشاوران گویکال در موسسه زیبایی‌شناسی در چین "آنچه چین واقعا می‌خواهد، رهبر انقلاب صنعتی بعدی می باشد." . لذا خواسته نیازمند ارتقاء صنایع سنتی، شکست دادن مقاومت های موجود خارجی بر تکنولوژی‌های موجود و خلق مسیر جدیدی در صنایع آینده خواهد بود. اگرچه جاه طلبی دولت مرکزی چشمگیر و حتی ناراحت کننده است، اما بدون کمک دولت های محلی که کمبود نقدینگی دارند و کارآفرینان خصوصی که اعتماد ندارند، نمی تواند موفق شود. به این ترتیب، شعار جدید ممکن است نشان دهنده یک دوربینی مخرب باشد - دوراندیشی که رهبری را نسبت به نگرانی های اقتصادی فوری تر کور می کند.
اما تصمیمات برای شروعی جدید چیست ؟؟؟
برای بری ناتون از دانشگاه کالیفرنیا، سن دیگو، که اعتراف می‌کند که در دوران جوانی‌اش کمی هگل خوانده است، عبارت "نیروهای تولیدی جدید" به ایده "جدالی" اشاره دارد که تجمع تغییرات کمی می‌تواند منجر به شکست یا پرش ناگهانی شود، همانطور که هگل اشاره کرد، همانطور که افزایش تدریجی دما آب را به بخار تبدیل می‌کند. در این میان، مارکس نیز توجه کرد که زمانی که نیروهای تولیدی جدید وزن کافی را در اقتصاد داشته باشند، قدرت تغییر ساختار اجتماعی را دارند: "آسیاب دستی به شما جامعه با آقای فئودال می‌دهد"، او نوشت، "آسیاب بخار، جامعه با سرمایه‌دار صنعتی می‌دهد." بنابراین، نیروهای تولیدی جدید، می‌توانند امر بزرگی باشند.
در ارائه این مفهوم، آقای شی اظهار کرده است که آزمون برای نیروهای تولیدی جدید بهبود‌هایی در "فاکتور کلی عملکرد" خواهد بود، یک اصطلاح که از مارکس برگرفته نشده است، بلکه از اقتصاد اصولی گرفته شده است. این اصطلاح به افزایش در بهره‌وری که نمی‌توان به افزایش‌های محسوس در جریانات قابل اندازه‌گیر، مانند سرمایه‌های فیزیکی و انسانی، تعلق دارد، اشاره دارد. به نقل از آقای نوتون در ترکیب مفاهیم مارکسی و نئوکلاسیک، نیروهای تولیدی جدید یک "حیوان عجیب و غریب " هستند، به گفته آقای شی، نیروهای تولیدی جدید از کاربرد علم و فناوری در تولید ناشی خواهند شد. این عبارت یک اشاره به این دارد که تلاش چین برای فناوری باید حتی بزرگتر از امروز باشد و بیشتر به تولید اقتصادی یکپارچه‌تر ترکیب شود. رهبران چین قول داده‌اند که در یک تلاش عمومی برای افزایش خودکفایی فناوری تلاش کنند. بودجه دولت مرکزی که در مارس معرفی شد، بودجه سالانه علم و فناوری با 10٪ افزایش داد که ببیشترین افزایش درصدی در بودجه بود . این تلاش از ابتکار پرهزینه گذشته نمی‌باشد. همچنین، این اولین حمله چین به این مسئله نبود. در سال 2006، یک برنامه 15 ساله تعیین شد که از اهداف ملی برای افزایش هزینه‌های تحقیق و توسعه (R&D)، کاهش وابستگی به فناوری خارجی و افزایش نقش فناوری در رشد استفاده شود. این برنامه همچنین 16 "پروژه بزرگ" را شناسایی کرد، از جمله ساخت هواپیمای مسافربری بزرگ چین و فرود یک پرتابه بر روی ماه. این‌ها در بیشتر موارد تلاش‌هایی بودند برای تکثیر تکنولوژی‌های موجود. در سال 2010، پس از بحران مالی جهانی، چین مسیر خود را تغییر داد و بخشی از تحفظات سنگین خود را بر روی انواع مختلفی از "صنایع جدید استراتژیک" انتقال داد، از جمله فناوری اطلاعات جدید، انرژی‌های تجدیدپذیر و خودروهای الکتریکی (evs) - که بسیاری از آنها هنوز در مرحله آغازین بودند.
شش سال بعد، چین دوباره تاکتیک خود را تغییر داد. استراتژی "توسعه محرک ابتکار" آن اعتقادش را به بیان آورد که جهان در حال انقلاب صنعتی است. پیشرفت‌های در فناوری‌های دیجیتال، اینترنت اشیا، تکنولوژی‌های سبز و هوش مصنوعی (AI)، وعده‌های بزرگی برای پیشرفت‌ها در سراسر اقتصاد داشت. به جای انتخاب متنوعی از صنایع نوظهور، استراتژی جدید چین بر این گروه از همزمان تقویت می شوند ، تاکید داشت. به گزارش گروه رودیوم، یک شبکه مشاوره است ؛ چین هدف گذاری کرد که تا به قدرت جهان تا نیمه قرن جاری تبدیل شود.بر همین اساس تا سال 2020 ، تقریباً 2.9 تریلیون یوان (420 میلیارد دلار یا 2.8٪ از تولید ناخالص داخلی) را بر روی علم و تکنولوژی هزینه کرده بودکه اگر معافیت مالیاتی را نیز به آن اضافه کنیم مشارکت دولتی نسبت به گیرندگان خدمات که می توان ششمین رتبه را به دانشگاه ها و موسسات تحقیقاتی اختصاص داد بیش از 60٪ است.
آقای نتون استراتژی نوآوری چین را " بزرگترین تعهد منابع دولتی به یک هدف صنعتی-سیاسی در تاریخ" نامیده است. اما چه مواردی این تعهد بسیار بزرگ را نشان داده است؟ نتایج تاکنون بهتر از هر کشوری با درآمد متوسط قابل انتظار بوده‌اند. اما آنقدر چشمگیر نیستند که رهبران چین امیدوار بوده‌اند.
در صنایع اینترنتی، فینتک، قطارهای سرعت بالا و انرژی‌های تجدیدپذیر، چین در مراتب بالایی قرار دارد. همچنین در حوزه خودروهای الکتریکی، موفقیت چین کمک کرد تا سال گذشته به بزرگترین صادرکننده این خودروها در جهان تبدیل شود. در یک فهرست 64 تکنولوژی "بحرانی" که توسط موسسه تحقیقات سیاستی استرالیا،شناسایی شده است، چین در تمام موارد به جز ۱۱ مورد، بر اساس سهم از پرمخاطب‌ترین مقالات در زمینه‌ها، جهان را رهبری می‌کند. این کشور در ارتباطات 5G و 6G، فناوری های بیولوژیک، نانوفناوری دارای بیشترین تولید است. همچنین در زمینه پهپادها، رادار، رباتیک و سونار، و همچنین رمزنگاری پست-کوانتوم، برتری دارد.
علاوه بر این، چین پیشرفت خوبی در شاخص‌های "اکوسیستم نوآوری" یک کشور کرده است. شاخص نوآوری جهانی، منتشر شده توسط سازمان مالکیت فکری جهانی، حدود 80 شاخص را ترکیب می‌کند که شامل زیرساخت، تنظیمات و شرایط بازار، و همچنین تلاش تحقیقاتی، اعطای پتنت و تعداد نقل قول‌ها می‌شود. یک کشور با درآمد ناخالص داخلی فردی مانند چین باید انتظار داشت که رتبه آن در حدود 60 باشد. چین رتبه ۱۲ را داراست.
تاثیر اقتصادی این دستاوردهای دشوارتر قابل اندازه‌گیری است. لیست چین از "صنایع جدید استراتژیک" از زمان معرفی آن در سال 2010 به روز می‌شود، که سخت‌ترین اندازه‌گیری پیشرفت را می‌کند. دو عضو از دفتر آمار ملی چین ابراز تاسف نموند افسوس کردند که معیارهای شمول ، به ویژه در سطح محصولات، "نامعلوم" است. چگونه می‌توان بدانیم آیا یک دیگ بخار به عنوان "صرفه‌جویی در انرژی" شمرده می‌شود یا یک مواد ترکیبی کامپوزیت به عنوان ماده ای با"بالاترین عملکرد" شمرده می‌شود؟ با این وجود، متخصصین آمار در چین تخمین می زنند که صنایع نوظهور استراتژیک 13.4 درصد از تولید ناخالص داخلی را در سال 2021 به خود اختصاص داده اند کهدر مقایسه با انتظارات 7.6 درصد در سال 2014بهتر بوده اما کمتر از هدف اولیه 15 درصدی سال 2020 است. در مقایسه، ارزش افزوده ساختمان و خدمات ملکی (با نادیده گرفتن پیوندهای بالادستی به فولاد، سنگ آهن و سایر صنایع) حدود 12 درصد بود.
با وجود این پیشرفت‌های چشمگیر، رهبران چین راضی نیستند. آنها همزمان توسط تحریم های فناوری آمریکا و پیروزی‌های فناوری اخیر آن کشور نگران شده‌اند. کنترل‌های گسترده بر روی صادرات تراشه‌ها و تجهیزات تولید تراشه نشان داده‌اند که چین به تکنولوژی‌ها، نرم‌افزارها و تجهیزات خارجی وابسته است. پیشرفت‌های آمریکا در حوزه هوش مصنوعی (ai) نیز آنان را به تأمل انداخته است. هوش مصنوعی یک صنعت بود که چین فکر می‌کرد که مزیت رقابتی در آن دارد. رهبران کشور در سال 2022 از ورود Chatgpt، یک مدل زبان بزرگ که توسط OpenAI توسعه یافته بود، شگفت‌زده شدند.
به گزارش Rhodium. پیشرفت چین همچنین به دست خود رهبران آسیب زده شده است. آنها در سال 2021 به تعداد زیادی از مهم‌ترین شرکت‌های فناوری پیشرو کشور شک کردند و آنها را به اشتباه در رفتار با داده‌ها، مخالفت با رقابت و بهره‌برداری از کارگران پیمانی و موقت متهم کردند. این طوفان اصلاح کننده به شرکت‌های مصرف‌کننده‌محور "پلتفرم"، مانند علی بابا و مایتوان، سمت گرفت، به جای سازندگان پیشرفته یا شرکت‌های دیگر در "تکنولوژی‌های سخت". با این حال، خسارت به اعتماد سرمایه‌گذاران سخت بود. شرکت‌های پلتفرم غیرمورد علاقه، با ذخایر عظیم داده، همچنین سرمایه‌گذاران بزرگ در بسیاری از فناوری‌های جبهه‌گرایی، مانند ai، هستند که رهبران چین تمایل دارند از آنها پشتیبانی کنند. شرکت‌های بزرگ اینترنتی چین در نیمه نخست سال 2023، هزینه‌های تحقیق و توسعه خود را نسبت به سال گذشته تقریباً 7٪ کاهش دادند،
رشد بهره وری کل عوامل - آزمون ترجیحی آقای شی برای نیروی مولد جدید - نیز کند شده است. برنامه فناوری چین که در سال 2006 معرفی شد ، به طور ضمنی اشاره کرد که سهم این کشور در رشد باید به 60 درصد برسد. به گفته لویی کویج از s&p Global Ratings، یک آژانس رتبه‌بندی اعتبار، در عوض، به کمتر از یک سوم کاهش یافته است. بنابراین، چین از نسخه خودش از «پارادوکس سولو» رنج می‌برد: شما می‌توانید عصر فناوری جدیدی را در همه جا ببینید، مگر در آمار بهره‌وری. این عقب‌نشینی‌ها و کاستی‌ها ممکن است نیاز درک شده به یک شعار تازه را برای متزلزل کردن اوضاع توضیح دهد.
تلاش نوآورانه کشور در حال حاضر به سه بخش تقسیم شده است. اولین آن به دنبال تکنولوژی‌های "حساس و گلوگاهی" است. هدف دومی که دارد، اختراع تکنولوژی‌هایی است که بقیه دنیا هنوز ایجاد نکرده‌اند. در ژانویه، وزارتخانه‌های دولت لیستی از "صنایع آینده" را منتشر کردند که بسیاری از آنها از صنایع جدید استراتژیک گذشته جنبه‌های نوآورانه‌تری را دارند. این بخش‌ها شامل محاسبات نوری، رابطه مغز-کامپیوتر، همجواری هسته‌ای و دوقلوهای دیجیتال هستند - نمونه‌های شبیه‌سازی شده از بیماران که پزشکان می‌توانند برای بیماری‌هایی که ممکن است در مدل واقعی آنها بروز کنند، نظارت کنند. دولت از آزمایشگاه‌ها و موسسات تحقیقاتی برای صرف بیش از نیمی از بودجه‌های اساسی خود برای دانشمندان زیر ۳۵ سال سن تشویق می‌کند، به باور آنها که احتمال ایجاد نوآوری‌هایی که کشور نیاز دارد، در این گروه بالاتر است.این پروژه‌های بلندپروازانه ممکن است به عنوان یک اشتباه محسوب شوند که چین نمی‌تواند آن را تحمل کند - یک حواس پرتی از پیگیری مداوم اتکا به خود، که نیازمند نسخه‌های بومی فناوری‌هایی است که چین دیگر نمی‌تواند روی واردات آن از خارج حساب کند.اما براساس گفته خانم زوانگ از گاوکال، رهبران چین امیدوارند که صنایع آینده به‌طور غیرمستقیم به استقلال فناوری کشور کمک کنند که در مبارزات فناوری پیش روی آنها بتوناد قدرت چانه زنی را برای آنها ارمغان بیاورد. اگر آمریکا تهدید کند که دسترسی چین به یک نهاده حیاتی را قطع خواهد کرد، چین می‌تواند به همان شیوه تلافی کند.
تحلیلگران چینی اغلب از "سبقت گرفتن در نقاط حساس" صحبت می‌کنند. موفقیت چین در خودروهای الکتریکی، پس از شکست‌های طولانی‌مدت در جایگزینی سازندگان معمولی خودروهای سنتی، نشان می‌دهد که گاهی اوقات گام های پیشرفت که تولیدکنندگان فعلی برداشته اند بسیار آسان تر خواهد بود.به گفته جی مائو از دانشگاه اقتصاد بین‌المللی و تجارت پکن و همکارانش، سیاست‌های علم و فناوری چین از سال 2000 تا 2012، بیشترین رشد محصولی را در صنایعی که در حال توسعه به صورت حجی هستند ، داشته است نه در آن‌هایی که هم در داخل و هم در خارج از کشور به اوج رسیده‌اند، افزایش داده بود. در مبارزات چریکی ، مائو زدونگ به شکل معروف در اشغال روستاها پیش از پیشروی به شهرها اعتقاد داشت. به همین شکل، به همین ترتیب، چین ممکن است به سمت مناطق بکرتر در اکتشافات فناوری حرکت کند، جایی که دشمنان دیرینه‌اش از مزیت کمتری برخوردار هستند.
هدف سوم ارتقاء صنایع موجود است. وانگ یونگ از دانشگاه پکن ادعا کرده است که "حتی کشاورزی‌های سنتی‌تر هم می‌توانند نیروهای تولیدی جدید شکل دهند"، تا زمانیکه از تکنولوژی‌های انقلابی استفاده کند. او به کشت اتوماتیک یا انتخابی بومی استفاده از داده‌های بزرگ اشاره می‌کند. در مواجه با این اهداف باید هزینه‌های زیادی صرف شود. یکی از درس‌های دهه گذشته این است که پول‌های زیاد نمی‌توانند تضمین کنند تبدیل هگلی به تولید باشد. اما کمبود هزینه قاطعاً این تبدیل را ممکن نمی‌کند.
برای همین رهبران چین باید نگران باشند که بودجه‌های دولت‌های محلی بسیاری کم شده و روحیه تجاری پایین است. در گذشته، بخش زیادی از پول تلاش فناوری چین از طریق صندوق‌های دولت محلی از فروش زمین و "اوراق تسهیلاتی ویژه" جمع آوری شده بود ، درآمدهایشان از سال 2020 تا 2023 بیشتر از یک پنجم کاهش یافت.این یکی از نکات دانستنی از دهه گذشته است که خیلی از پول می‌تواند تضمین کند تبدیل هگلی به تولید باشد. اما کمبود هزینه قاطعاً این تبدیل را ممکن نمی‌کند.
مت شیهان از بنیاد کارنگی برای صلح بین‌المللی، یک اندیشکده، خاطرنشان می‌کند وقتی اقتصاد رونق دارد و مقام‌های محلی ثروتمند هستند، آنها اجازه دارند که در پروژه‌هایی سرمایه‌گذاری کنند که ممکن است سودآوری آنها پنج یا ده سال طول بکشد، به عنوان مثال، در سال 2010، رشد به دست آمده بود و پول‌های در حال گردش می‌توانست به خودروهای الکتریکی، پانل‌های خورشیدی و دیگر تکنولوژی‌های تکاملی جاری سرازیر شود. اما برای دولت‌های محلی در حال حاضر راحت بتر بود تا به مسائل روز که دارای اهمیت هستند بپردازند.لذا از شرکت ها خواسته می شود تا در پروژه هایی با سود کوتاه مدت سرمایه گذاری کنند. همچنین ممکن است برای کمک به حامی استانی یا شهرداری خود در حفظ منابع مالی مالیات و هزینه ها مورد آزار و اذیت قرار گیرند.
در دو جلسه امسال، لی چیانگ، نخست‌وزیر چین، وظایف "اصلی" کشور برای سال آینده را مشخص کرد. اولین چیزی که در لیست قرار داده بود "به‌روزرسانی سامانه صنعتی" و توسعه "نیروهای تولیدی بالقوه" بود. گسترش تقاضای داخلی، که برای رویه نزولی ضروری است، تنها سومین موقعیت را داشت. اگر حال و هوا و بازارها احیا نشوند، دولت های محلی برای پر کردن خزانه خود با مشکل مواجه خواهند شد و ممکن است سرمایه گذاری خصوصی کوتاهی کند. آقای شی مصمم به تغییر بنیادین اقتصاد چین است. برای انجام این کار، ابتدا باید آن را دوباره احیا کند .
پایگاه خبری تجریش
مترجم : عبدالرضا پورزمان
منبع : خبرگزاری Economist
تاریخ : 4 آوریل 2024
